“Quê hương là chùm khế ngọt, Cho con trèo hái mỗi ngày…”, câu thơ giản dị mà thấm đẫm tình yêu quê hương của Đỗ Trung Quân đã đi vào lòng biết bao thế hệ người Việt. Bài thơ sau đó được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc, trở thành một ca khúc quen thuộc, da diết trong suốt hai thập kỷ qua.
Đỗ Trung Quân, sinh năm 1955 tại Sài Gòn, là một nhà thơ tài hoa với nhiều tác phẩm được phổ nhạc, như “Hương tràm”, “Chút tình đầu” (sau này là “Phượng hồng”), “Khúc mưa”… Nhưng nhắc đến ông, người ta nhớ ngay đến “Bài học đầu cho con”, ra đời năm 1986, bài thơ đã khắc sâu vào tâm trí người đọc hình ảnh quê hương thân thương, gần gũi.
Nhà thơ từng chia sẻ rằng bài thơ này ban đầu được đăng trên báo “Khăn quàng đỏ” và là món quà ông dành tặng bé Quỳnh Anh, con gái của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Trong lần đăng đầu tiên, biên tập viên Việt Nga đã lược bỏ một vài đoạn và thêm câu “Sẽ không lớn nổi thành người”, tạo nên một sắc thái răn dạy mang tính chính trị. Điều này khiến nhiều người con xa xứ không hoàn toàn đồng tình, và nhà thơ cũng cảm thấy tiếc nuối.
Năm 1991, khi tái bản trong tập thơ “Cỏ hoa cần gặp”, tác giả đã trả lại nguyên bản bài thơ:
BÀI HỌC ĐẦU CHO CON
Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều
Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông
Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che
Là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè.
Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa đêm mưa
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm
Quê hương là vàng hoa bí
Là hồng tím giậu mồng tơi
Là đỏ đôi bờ dâm bụt
Màu hoa sen trắng tinh khôi
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương có ai không nhớ…
Bài thơ như một lời nhắc nhở, một câu hỏi vang vọng trong tim mỗi người: “Quê hương có ai không nhớ…?”. Dù đi đâu, về đâu, hình ảnh quê hương với những kỷ niệm ngọt ngào, thân thương vẫn luôn là hành trang quý giá, là nguồn động lực để chúng ta vững bước trên đường đời. Tình yêu quê hương là tình cảm thiêng liêng, là sợi dây gắn kết mỗi người con với mảnh đất nơi mình sinh ra và lớn lên.
