Bảng 63.4 trong sách giáo khoa Sinh học lớp 9 yêu cầu điền thông tin thích hợp. Để hiểu rõ hơn về bảng này và cách điền chính xác, chúng ta cần xem xét các kiến thức liên quan đến quần xã sinh vật và các đặc trưng cơ bản của nó. Dưới đây là nội dung chi tiết và phân tích sâu hơn về từng yếu tố.
Câu hỏi trang 189 SGK Sinh học lớp 9 yêu cầu hoàn thành bảng 63.6. Để làm tốt bài tập này, cần nắm vững kiến thức về các dấu hiệu điển hình của quần xã, bao gồm các chỉ số và cách chúng thể hiện.
Bảng 63.6. Các dấu hiệu điển hình của quần xã sinh vật
| Các dấu hiệu | Các chỉ số | Thể hiện |
|---|---|---|
| Số lượng các loài trong quần xã | Độ đa dạng | Là mức phong phú về số lượng loài khác nhau sinh sống trong quần xã. Độ đa dạng cao cho thấy quần xã ổn định và có khả năng phục hồi tốt hơn khi gặp biến động. |
| Mật độ cá thể của từng loài | Độ nhiều | Là số lượng cá thể của mỗi loài trên một đơn vị diện tích hoặc thể tích nhất định. Độ nhiều phản ánh khả năng thích nghi và sinh sản của loài trong môi trường đó. |
| Tần suất xuất hiện của loài | Độ thường gặp | Là tỷ lệ phần trăm số địa điểm quan sát thấy một loài so với tổng số địa điểm quan sát. Độ thường gặp cho biết mức độ phân bố rộng rãi của loài trong quần xã. |
| Vai trò của loài trong quần xã | Loài ưu thế | Là loài đóng vai trò quan trọng trong việc cấu trúc và duy trì hoạt động của quần xã, thường có số lượng lớn hoặc ảnh hưởng lớn đến các loài khác. Ví dụ, cây thông trong rừng thông, hoặc loài tôm trong một hệ sinh thái đầm lầy. |
| Tính đặc thù của loài | Loài đặc trưng | Là loài chỉ có ở một quần xã nhất định hoặc có số lượng vượt trội so với các quần xã khác. Loài đặc trưng là dấu hiệu nhận biết của một quần xã. Ví dụ, cây tràm ở rừng U Minh Thượng. |
Để minh họa rõ hơn về các dấu hiệu của quần xã, chúng ta có thể xem xét một ví dụ cụ thể.
Hình ảnh này thể hiện một khu rừng nhiệt đới với độ đa dạng sinh học cao, nơi có nhiều loài thực vật và động vật cùng chung sống.
Phân tích chi tiết từng yếu tố trong bảng 63.4 (Bảng này không xuất hiện trong bài viết gốc, giả định là bảng tương tự hoặc liên quan đến nội dung ôn tập về quần xã)
Để giúp học sinh ôn tập và nắm vững kiến thức hơn, chúng ta có thể tạo ra một bảng tương tự, tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến quần xã và cách xác định chúng:
| Yếu tố | Mô tả | Cách xác định | Ví dụ |
|---|---|---|---|
| Ánh sáng | Nguồn năng lượng chính cho quá trình quang hợp của thực vật, ảnh hưởng đến sự phân bố của các loài. | Đo cường độ ánh sáng bằng máy đo, quan sát sự phân tầng thực vật. | Rừng mưa nhiệt đới có nhiều tầng thực vật khác nhau để tận dụng ánh sáng. |
| Nhiệt độ | Ảnh hưởng đến tốc độ các quá trình sinh hóa, sự sinh trưởng và phát triển của sinh vật. | Đo nhiệt độ bằng nhiệt kế, theo dõi sự thay đổi theo mùa. | Các loài động vật di cư để tránh rét vào mùa đông. |
| Độ ẩm | Cần thiết cho sự sống của sinh vật, đặc biệt là thực vật. | Đo độ ẩm bằng ẩm kế, quan sát sự phân bố của các loài thực vật ưa ẩm. | Rừng ngập mặn có độ ẩm cao, thích hợp cho các loài cây chịu mặn. |
| Đất | Cung cấp chất dinh dưỡng và nơi cư trú cho nhiều loài sinh vật. | Phân tích thành phần đất, quan sát các loài sinh vật sống trong đất. | Đất giàu mùn thích hợp cho các loài giun đất và vi sinh vật. |
| Gió | Ảnh hưởng đến sự phân tán của hạt phấn và bào tử, sự thoát hơi nước của thực vật. | Đo tốc độ gió bằng máy đo gió, quan sát hình thái của cây cối. | Cây cối ở vùng ven biển thường có thân thấp và tán hẹp để chống gió bão. |
Hình ảnh này minh họa sa mạc Atacama, một trong những nơi khô hạn nhất trên Trái Đất. Sự khắc nghiệt của môi trường đã hạn chế sự phát triển của sinh vật, chỉ có một số loài thích nghi mới có thể tồn tại. Alt: Sa mạc Atacama khô cằn với địa hình đá sỏi và thực vật thưa thớt, minh họa ảnh hưởng của độ ẩm thấp đến sự sống.
Việc nắm vững các kiến thức về quần xã sinh vật và các yếu tố ảnh hưởng đến chúng không chỉ giúp học sinh hoàn thành tốt các bài tập trong sách giáo khoa mà còn giúp hiểu rõ hơn về sự phức tạp và đa dạng của thế giới tự nhiên.
