Biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta cùng nhau trả lời những câu hỏi quan trọng nhất liên quan đến biến đổi khí hậu.
Ảnh minh họa cho chủ đề hỏi đáp về biến đổi khí hậu, thể hiện sự quan tâm của cộng đồng đến vấn đề này.
1. Khoa học về Biến Đổi Khí Hậu
1.1. Thời tiết và khí hậu khác nhau như thế nào?
Thời tiết là trạng thái khí quyển trong một thời gian ngắn (thường dưới một tuần) và ở một địa điểm cụ thể. Nó bao gồm các yếu tố như nhiệt độ, áp suất, độ ẩm, gió và mưa. Thời tiết có thể thay đổi rất nhanh, thậm chí trong vài giờ.
Khí hậu, ngược lại, là trạng thái thời tiết trung bình của một khu vực trong một thời gian dài, thường là từ nhiều tháng đến hàng thập kỷ hoặc thậm chí hàng triệu năm. Khí hậu ổn định hơn thời tiết và được đặc trưng bởi các yếu tố khí tượng trung bình trong nhiều năm.
Hình ảnh minh họa sự khác biệt giữa thời tiết (biến đổi hàng ngày) và khí hậu (xu hướng dài hạn), giúp người đọc dễ hình dung khái niệm.
1.2. Hệ thống khí hậu là gì?
Hệ thống khí hậu Trái Đất bao gồm năm thành phần chính:
- Khí quyển
- Thủy quyển
- Băng quyển
- Thạch quyển
- Sinh quyển
Chúng tương tác lẫn nhau và tiến triển theo thời gian dưới tác động của các quá trình nội tại và ngoại lực, bao gồm cả hoạt động của con người.
1.3. Mô hình khí hậu là gì?
Mô hình khí hậu là sự mô tả bằng số của hệ thống khí hậu. Nó diễn giải các thuộc tính vật lý, hóa học và sinh học của các thành phần khí hậu và quá trình tương tác giữa chúng. Các mô hình khí hậu khác nhau về độ phức tạp và được sử dụng để nghiên cứu, mô phỏng khí hậu và dự báo khí hậu trong tương lai.
1.4. Biến đổi khí hậu là gì?
Biến đổi khí hậu là sự thay đổi trạng thái của khí hậu so với trung bình, theo một xu hướng nhất định hoặc dao động, và duy trì trong một khoảng thời gian dài (vài thập kỷ trở lên).
1.5. Biến đổi khí hậu đột ngột là gì?
Biến đổi khí hậu đột ngột là sự thay đổi nhanh chóng trong hệ thống khí hậu, xảy ra nhanh hơn so với quy mô thời gian điển hình do tác động cưỡng bức gây ra.
1.6. Vì sao khí hậu lại biến đổi?
Khí hậu biến đổi do cả nguyên nhân tự nhiên và do con người (nhân tác). Nguyên nhân chính là sự gia tăng các hoạt động tạo ra khí nhà kính và khai thác quá mức các bể hấp thụ khí nhà kính.
1.7. Sự ấm lên toàn cầu là gì?
Sự ấm lên toàn cầu là xu hướng tăng nhiệt độ trung bình trên Trái Đất trong thời gian gần đây. Các nghiên cứu cho thấy nhiệt độ không khí trung bình toàn cầu đã tăng lên đáng kể trong thế kỷ XX.
Biểu đồ minh họa xu hướng tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu, làm rõ hơn về khái niệm “ấm lên toàn cầu” và mức độ nghiêm trọng của nó.
1.8. Biến đổi khí hậu hiện nay có phải do hoạt động của con người gây ra?
Các nhà khoa học khẳng định rằng hoạt động của con người đang gây ra biến đổi khí hậu toàn cầu. Nguyên nhân chủ yếu là sự tăng nồng độ khí nhà kính trong khí quyển, đặc biệt là khí CO2 do đốt nhiên liệu hóa thạch, phá rừng và chuyển đổi sử dụng đất.
Hình ảnh minh họa các hoạt động công nghiệp và sinh hoạt của con người thải ra khí nhà kính, nhấn mạnh vai trò của con người trong biến đổi khí hậu.
1.9. Khí nhà kính là gì?
Khí nhà kính là các thành phần khí của khí quyển, hấp thụ và phát xạ bức xạ hồng ngoại nhiệt. Các khí nhà kính chính bao gồm hơi nước (H2O), điôxit cacbon (CO2), ôxit nitơ (N2O), mêtan (CH4) và ôzôn (O3).
Hình ảnh liệt kê các loại khí nhà kính phổ biến và nguồn phát thải chính, giúp người đọc nắm bắt thông tin một cách trực quan.
1.10. Hiệu ứng nhà kính là gì?
Hiệu ứng nhà kính là hiện tượng giữ nhiệt ở tầng thấp của khí quyển bởi các khí nhà kính hấp thụ và phát xạ bức xạ từ mặt đất, làm cho lớp khí quyển tầng thấp và bề mặt Trái Đất ấm lên.
Sơ đồ mô tả quá trình hiệu ứng nhà kính, từ bức xạ mặt trời đến sự hấp thụ nhiệt bởi khí nhà kính, giúp người đọc hiểu rõ cơ chế hoạt động.
1.11. Tiềm năng gây nóng lên toàn cầu (GWP) của khí nhà kính là gì?
GWP là tỷ số giữa bức xạ cưỡng bức của một kilogram khí nhà kính phát ra so với một kilogram CO2 trong cùng một khoảng thời gian.
1.12. Vì sao nồng độ khí nhà kính lại tăng lên?
Nồng độ khí nhà kính tăng lên do các hoạt động kinh tế – xã hội ngày càng phát triển trong nhiều lĩnh vực như năng lượng, công nghiệp, giao thông, nông nghiệp, lâm nghiệp và sinh hoạt.
1.13. Ở phạm vi toàn cầu, những lĩnh vực hoạt động nào gây phát thải khí nhà kính?
Các nguồn phát thải khí nhà kính chính bao gồm: năng lượng, quy trình công nghiệp và sử dụng sản phẩm (IPPU), nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất (AFOLU), và chất thải.
Biểu đồ phân loại các lĩnh vực hoạt động chính gây phát thải khí nhà kính, giúp người đọc hình dung bức tranh tổng quan về nguồn gốc phát thải.
1.14. Chu trình cácbon là gì?
Chu trình cacbon là chu trình sinh địa hóa học, trong đó cacbon được trao đổi giữa sinh quyển, thổ nhưỡng quyển, địa quyển và khí quyển của Trái Đất.
1.15. Bể hấp thụ cácbon là gì?
Bể hấp thụ cácbon là bất kỳ quá trình, hoạt động hoặc cơ chế loại bỏ cacbon từ bầu khí quyển, ví dụ như đại dương và rừng.
1.16. Bể chứa cácbon là gì?
Bể chứa cacbon là nơi chứa cacbon, ví dụ như đại dương, đất, rừng, mỏ dầu, khí, vỉa than và mỏ muối.
Hình ảnh minh họa các bể chứa và bể hấp thụ cacbon tự nhiên trên Trái Đất, giúp người đọc hiểu rõ hơn về vai trò của chúng trong chu trình cacbon.
2. Tác động và Tác Động Tiềm Tàng của Biến Đổi Khí Hậu
2.1. Vì sao nước biển dâng lên?
Nước biển dâng lên do hai nguyên nhân chính: băng tan ở các cực và các đỉnh núi cao, và nước biển dãn nở do nhiệt độ tăng.
2.2. Cực đoan khí hậu là gì?
Cực đoan khí hậu là sự xuất hiện giá trị cao hơn (hoặc thấp hơn) giá trị ngưỡng của một yếu tố thời tiết hoặc khí hậu, gần các giới hạn trên (hay dưới) của dãy các giá trị quan trắc được của yếu tố đó.
Hình ảnh tổng hợp các hiện tượng thời tiết cực đoan thường gặp do biến đổi khí hậu, giúp người đọc nhận thức rõ hơn về những tác động tiêu cực.
2.3. Thiên tai là gì?
Thiên tai là các thay đổi nghiêm trọng trong chức năng bình thường của một cộng đồng hay một xã hội do các hiểm họa tự nhiên tương tác với các điều kiện dễ bị tổn thương của xã hội.
2.4. Rủi ro thiên tai là gì?
Rủi ro thiên tai là khả năng xảy ra các thay đổi nghiêm trọng do các hiểm họa tự nhiên tương tác với các điều kiện dễ bị tổn thương của xã hội.
2.5. Quản lý rủi ro thiên tai là gì?
Quản lý rủi ro thiên tai là các quá trình xây dựng, thực hiện và đánh giá chiến lược, chính sách và các biện pháp để nâng cao sự hiểu biết về rủi ro thiên tai, thúc đẩy giảm nhẹ rủi ro thiên tai và chuyển giao, thực hiện cải tiến liên tục trong phòng chống, ứng phó và phục hồi sau thiên tai.
2.6. Hiểm họa là gì?
Hiểm họa là khả năng xuất hiện trong tương lai của các hiện tượng tự nhiên hoặc do con người gây ra mà có thể có tác động bất lợi đến các đối tượng dễ bị tổn thương và các đối tượng hứng chịu thảm họa.
2.7. Mức độ hứng chịu hiểm họa là gì?
Mức độ hứng chịu hiểm họa chỉ sự hiện diện của con người, sinh kế, các dịch vụ môi trường và các nguồn tài nguyên, cơ sở hạ tầng, hoặc các tài sản kinh tế, xã hội hoặc văn hóa ở những nơi có thể chịu những ảnh hưởng bất lợi bởi các hiện tượng tự nhiên.
2.8. Khả năng bị tổn thương là gì?
Khả năng bị tổn thương là mức độ mà một hệ thống (tự nhiên, xã hội, kinh tế) có thể bị tổn thương do biến đổi khí hậu, hoặc không có khả năng thích ứng với những tác động bất lợi của biến đổi khí hậu.
2.9. Tính chống chịu là gì?
Tính chống chịu là khả năng của một hệ thống và các hợp phần của nó có thể phán đoán, hấp thụ, điều chỉnh và vượt qua những ảnh hưởng của một hiện tượng nguy hiểm một cách kịp thời và hiệu quả.
3. Ứng Phó với Biến Đổi Khí Hậu
3.1. Công ước khung của LHQ về Biến đổi khí hậu (UNFCCC) là gì?
UNFCCC là Công ước Khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu, một trong 5 văn bản được ký kết tại Hội nghị Thượng đỉnh Trái Đất của LHQ tại Rio de Janeiro (1992).
3.2. Mục tiêu chính của UNFCCC là gì?
Mục tiêu của UNFCCC là ổn định nồng độ khí nhà kính trong khí quyển ở mức có thể ngăn ngừa sự can thiệp nguy hiểm của con người đối với hệ thống khí hậu.
3.3. Ban liên chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC) là gì?
IPCC là một cơ quan khoa học chịu trách nhiệm đánh giá rủi ro về thay đổi khí hậu do hoạt động con người gây ra.
3.4. Chức năng chính của IPCC là gì?
Chức năng của IPCC là đánh giá các thông tin khoa học, kỹ thuật, kinh tế-xã hội liên quan đến tác động của biến đổi khí hậu đối với cuộc sống con người.
Hình ảnh minh họa giải Nobel Hòa bình được trao cho IPCC và Báo cáo đánh giá của tổ chức này, thể hiện sự công nhận toàn cầu về vai trò quan trọng của IPCC.
3.5. Nghị định thư Kyoto (Kyoto Protocol) là gì?
Nghị định thư Kyoto là văn bản được các nước thông qua nhằm tăng cường cơ sở pháp lý về trách nhiệm thực hiện UNFCCC.
3.6. Nội dung chính của Nghị định thư Kyoto là gì?
Nội dung chính của Nghị định thư Kyoto là quy định những chỉ tiêu giảm phát thải của các nước công nghiệp và thành lập ba cơ chế linh hoạt để các bên tham gia cùng nhau phối hợp thực hiện mục tiêu chung.
3.7. Cơ chế phát triển sạch (CDM) là gì?
CDM là cơ chế cho phép các nước phát triển thực hiện dự án giảm phát thải khí nhà kính ở các nước đang phát triển để nhận được chứng chỉ giảm phát thải (CERs).
3.8. Chu trình dự án CDM gồm những giai đoạn nào?
Chu trình dự án CDM bao gồm các giai đoạn từ xác định dự án, thiết kế, phê duyệt, thực hiện, giám sát và xác minh giảm phát thải.
Sơ đồ minh họa chu trình dự án CDM từ giai đoạn khởi tạo đến khi nhận được chứng chỉ giảm phát thải, giúp người đọc nắm bắt quy trình một cách hệ thống.
3.9. Thị trường cácbon và mua bán phát thải là gì?
Thị trường cácbon là một phương thức dựa trên cơ sở thị trường để đạt tới các mục tiêu môi trường, cho phép những ai giảm phát thải khí nhà kính dưới mức cần thiết được sử dụng hoặc mua bán phần giảm quá mức.
3.10. Thích ứng với biến đổi khí hậu là gì?
Thích ứng là sự điều chỉnh hệ thống tự nhiên hoặc kinh tế – xã hội đối với hoàn cảnh hoặc môi trường thay đổi, nhằm mục đích giảm khả năng bị tổn thương và tận dụng các cơ hội do nó mang lại.
3.11. Giảm nhẹ biến đổi khí hậu là gì?
Giảm nhẹ là việc giảm tốc độ của biến đổi khí hậu thông qua việc quản lý các tác nhân của nó (phát thải khí nhà kính).
