Câu tục ngữ “tuổi 17 bẻ gãy sừng trâu” từ lâu đã ăn sâu vào tiềm thức người Việt, ngợi ca sức trẻ, sự sung mãn và khả năng cống hiến lớn lao của thanh niên ở độ tuổi 17-18. Thời điểm ấy, sức khỏe dồi dào, nhiệt huyết tràn đầy, hứa hẹn những đóng góp to lớn cho xã hội.
Trước đây, nhiều thanh niên sau khi hoàn thành chương trình trung học cơ sở (lớp 7 theo hệ giáo dục cũ) đã lựa chọn học nghề 2-3 năm rồi đi làm. Những người học đại học cũng chỉ mất khoảng 3-4 năm.
Tuy nhiên, bức tranh hiện tại đã có nhiều thay đổi.
Theo thống kê, khoảng 8% dân số Việt Nam (tương đương 8 triệu người) nằm trong độ tuổi 18-22 – giai đoạn được coi là sung sức nhất để lao động. Đáng chú ý, có tới 25-30% trong số này đang theo học tại các trường đại học, cao đẳng, trung cấp, sơ cấp hoặc học nghề.
Điều này cho thấy một thực tế: không ít thanh niên Việt Nam phải tiếp tục học tập sau tuổi 18 mới có thể tham gia thị trường lao động. Thậm chí, sau khi tốt nghiệp, nhiều người vẫn cần được đào tạo lại trước khi chính thức làm việc.
Thanh niên Việt Nam hăng say lao động, thể hiện sức trẻ và nhiệt huyết cống hiến cho xã hội.
Để cải thiện tình hình này, cần có một sự định hướng rõ ràng hơn trong việc phát triển nghề nghiệp, đồng thời cải tổ hệ thống dạy nghề để tạo điều kiện cho thanh niên tham gia thị trường lao động sớm hơn.
Chúng ta thường nhắc đến vấn đề già hóa dân số, tỷ lệ sinh giảm, nguy cơ “già trước khi giàu”. Điều này đồng nghĩa với việc số lượng người lao động sẽ ít hơn so với số người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội và lương hưu.
Việc tăng tuổi nghỉ hưu, dù là một xu hướng tất yếu, cũng cần được xem xét song song với mục tiêu khác: làm thế nào để thanh niên Việt Nam có thể gia nhập thị trường lao động sớm hơn. Điều này không chỉ giúp họ chuẩn bị tốt hơn cho tương lai mà còn góp phần thay đổi cơ cấu thị trường lao động, thúc đẩy sự phát triển kinh tế nhanh chóng hơn, giúp Việt Nam “giàu trước khi già”.
Để đạt được mục tiêu này, cần đặt ra những mục tiêu cụ thể, đó là đảm bảo phần lớn thanh niên Việt Nam ở độ tuổi 17-18 được trang bị đầy đủ kỹ năng để sẵn sàng tham gia thị trường lao động. Mặc dù trước đây điều này có vẻ khó khăn do yêu cầu về điều kiện và nguồn lực giáo dục, nhưng với sự phát triển của khoa học công nghệ hiện nay, hoàn toàn có cơ hội để Việt Nam nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho thanh niên ngay từ khi còn học phổ thông, giúp họ đóng góp cho xã hội sớm hơn.
Câu chuyện về việc Tim Cook lựa chọn Trung Quốc làm nơi đặt nhà máy sản xuất của Apple cũng là một bài học đáng suy ngẫm. Ông cho biết, ở Mỹ, số lượng người lao động có trình độ và tay nghề tốt chỉ đủ lấp đầy một căn phòng nhỏ, trong khi ở Trung Quốc, con số này có thể lấp đầy nhiều sân vận động. Điều này cho thấy sự thành công của công tác đào tạo nghề ở Trung Quốc, giúp họ thu hút được các nhà đầu tư lớn như Apple.
Hiện nay, độ tuổi thanh niên Việt Nam tham gia thị trường lao động còn khá muộn. Đã đến lúc chúng ta cần đặt ra một mục tiêu mới cho giáo dục: làm thế nào để giúp thanh niên được đào tạo nghề và tham gia vào thị trường lao động sớm hơn, như những thế hệ trước đây, có thể làm việc và cống hiến từ cái tuổi “bẻ gãy sừng trâu”.
