Chòm Sao Thiên Hậu (Cassiopeia) kiêu hãnh ngự trị trên bầu trời phương bắc, mang trong mình câu chuyện về một nữ hoàng xinh đẹp nhưng đầy kiêu hãnh trong thần thoại Hy Lạp. Được nhà thiên văn học Ptolemy ghi nhận từ thế kỷ thứ II, Thiên Hậu dễ dàng nhận biết với hình dạng chữ W đặc trưng, trở thành điểm nhấn quen thuộc trên bầu trời đêm.
Vị Trí và Đặc Điểm Nổi Bật của Chòm Sao Thiên Hậu
Thiên Hậu là một chòm sao lớn, xếp thứ 25 về kích thước, trải rộng trên 598 độ vuông. Vị trí của nó nằm ở góc phần tư thứ nhất của bán cầu bắc, có thể quan sát từ vĩ độ 90° đến -20°. Xung quanh Thiên Hậu là những chòm sao láng giềng như Tiên Nữ (Andromeda), Lộc Báo (Camelopardalis), Tiên Vương (Cepheus), Hiết Hổ (Lynx) và Anh Tiên (Perseus).
Chòm sao này nổi bật với ba ngôi sao có hành tinh đã được xác nhận, cùng với hai đối tượng Messier đáng chú ý là M103 và M52. Ngôi sao sáng nhất của chòm sao là Schedar (Alpha Cassiopeiae). Ngoài ra, Thiên Hậu còn liên quan đến trận mưa sao băng Perseid nổi tiếng hàng năm. Thuộc về nhóm chòm sao Anh Tiên (Perseus family), Thiên Hậu càng thêm phần đặc biệt trong thế giới thiên văn.
Truyền Thuyết Về Nguồn Gốc Chòm Sao Thiên Hậu
Trong thần thoại Hy Lạp, Thiên Hậu là vợ của vua Cepheus của Ethiopia. Câu chuyện xoay quanh sự kiêu hãnh của bà khi khoe khoang rằng con gái Andromeda xinh đẹp hơn cả các nữ thần biển Nereids. Sự khoe khoang này đã chọc giận Poseidon, vị thần biển cả, người đã trừng phạt vương quốc của Cepheus bằng cách sai quái vật biển Cetus tàn phá bờ biển.
Để xoa dịu cơn giận của Poseidon, nhà tiên tri khuyên vua Cepheus và hoàng hậu Cassiopeia phải hy sinh công chúa Andromeda cho quái vật biển. Tuy nhiên, đúng vào thời khắc nguy cấp, chàng dũng sĩ Perseus xuất hiện, giải cứu Andromeda và kết hôn với nàng. Trong lễ cưới, Phineus, một người cầu hôn Andromeda trước đó, gây ra xung đột, dẫn đến cuộc chiến mà Perseus sử dụng đầu của Medusa để biến kẻ thù thành đá.
Theo truyền thuyết, Poseidon đã đưa Cepheus và Cassiopeia lên bầu trời, nhưng Cassiopeia bị trừng phạt phải xoay quanh cực bắc vĩnh viễn, ngồi trên ngai vàng trong tư thế đang chải tóc, một hình ảnh thể hiện sự kiêu hãnh bị trừng phạt.
Những Ngôi Sao Sáng Nhất Trong Chòm Sao Thiên Hậu
-
Alpha Cassiopeiae (Schedar): Một ngôi sao cam khổng lồ, cách chúng ta khoảng 228 năm ánh sáng. Tên gọi “Schedar” xuất phát từ tiếng Ả Rập, có nghĩa là “bộ ngực”, ám chỉ vị trí của ngôi sao này trong hình ảnh chòm sao Thiên Hậu.
-
Beta Cassiopeiae (Caph): Một ngôi sao tiền khổng lồ, cách khoảng 54,5 năm ánh sáng. “Caph” trong tiếng Ả Rập có nghĩa là “bàn tay”. Cùng với Alpheratz (chòm sao Tiên Nữ) và Algenib (chòm sao Anh Tiên), Caph tạo thành một đường thẳng đánh dấu xích đạo trời.
-
Gamma Cassiopeiae: Ngôi sao trung tâm của hình chữ W, cách khoảng 610 năm ánh sáng. Đây là một ngôi sao biến quang nổi tiếng, có độ sáng thay đổi thất thường.
-
Delta Cassiopeiae (Ruchbah): Một ngôi sao đôi che khuất, cách khoảng 99 năm ánh sáng. Tên gọi “Ruchbah” có nghĩa là “đầu gối” trong tiếng Ả Rập.
-
Epsilon Cassiopeiae (Segin): Một ngôi sao lam-trắng khổng lồ, cách khoảng 440 năm ánh sáng.
-
Eta Cassiopeiae (Achird): Ngôi sao gần Hệ Mặt Trời nhất trong chòm sao Thiên Hậu, chỉ cách khoảng 19,4 năm ánh sáng.
-
Zeta Cassiopeiae: Một ngôi sao lam-trắng tiền khổng lồ, cách khoảng 600 năm ánh sáng.
-
Rho Cassiopeiae: Một ngôi sao cực kỳ hiếm, thuộc loại hypergiant vàng, cách khoảng 11650 năm ánh sáng.
-
V509 Cassiopeiae: Một ngôi sao hypergiant kiểu G, cách khoảng 7800 năm ánh sáng.
Khám Phá Các Đối Tượng Thiên Văn Sâu Thẳm Trong Chòm Sao Thiên Hậu
-
M52 (NGC 7654): Một quần tinh mở, cách khoảng 5000 năm ánh sáng, có thể quan sát bằng ống nhòm.
-
M103 (NGC 581): Một quần tinh mở khác, cách Trái Đất khoảng 10000 năm ánh sáng.
-
Cassiopeia A: Tàn dư của một vụ nổ siêu tân tinh, là một trong những nguồn phát xạ vô tuyến mạnh nhất trên bầu trời.
-
NGC 281 (Tinh vân Pacman): Một vùng HII, nơi các ngôi sao đang được hình thành. Tên gọi “Pacman” xuất phát từ hình dạng đặc biệt của tinh vân này.
-
NGC 7789 (Quần tinh Hoa hồng Bạch): Một quần tinh sao mở, có hình dáng giống như những cánh hoa hồng.
-
NGC 185 (Caldwell 18): Một thiên hà phỏng cầu lùn, là một vệ tinh của thiên hà Tiên Nữ.
-
NGC 147 (Caldwell 17): Một thiên hà phỏng cầu lùn khác, cũng là một vệ tinh của thiên hà Tiên Nữ.
Chòm sao Thiên Hậu không chỉ là một hình ảnh đẹp trên bầu trời đêm mà còn là một kho tàng các đối tượng thiên văn thú vị, chờ đợi những người yêu thiên văn khám phá. Từ những ngôi sao sáng chói đến những quần tinh lấp lánh và những thiên hà xa xôi, Thiên Hậu mang đến một cái nhìn sâu sắc về vũ trụ bao la.
