“Hai đứa trẻ” của Thạch Lam là một tác phẩm kinh điển, khắc họa chân thực và đầy ám ảnh về cuộc sống của những con người nơi phố huyện nghèo trước Cách mạng tháng Tám. Truyện không chỉ là một bức tranh hiện thực mà còn là một áng văn giàu chất thơ, thấm đẫm tình người.
Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” khắc họa cuộc sống nơi phố huyện nghèo, thông qua hình ảnh hai chị em Liên và An. Cả hai đều có những ước mơ, khát vọng về một cuộc sống tươi sáng hơn.
Khung cảnh chiều tàn nơi phố huyện hiện lên qua cái nhìn của Liên, với những âm thanh quen thuộc như tiếng trống thu không, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng. Khung cảnh nhuốm màu buồn man mác, gợi sự tĩnh lặng và nghèo nàn của một vùng quê.
1. Bức tranh phố huyện nghèo:
-
Khung cảnh chiều tàn:
- “Tiếng trống thu không” gợi sự tĩnh lặng, buồn bã.
- “Phương tây đỏ rực như lửa cháy” nhưng lại là hình ảnh của sự tàn lụi.
- “Dãy tre làng trước mặt đen lại” tạo cảm giác u ám, cô tịch.
-
Chợ tàn:
- “Người về hết và tiếng ồn ào cũng mất” – sự vắng vẻ, tiêu điều.
- “Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía” – hình ảnh nghèo nàn, xơ xác.
- “Một mùi âm ẩm bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi” – mùi vị đặc trưng của sự nghèo khó, thiếu vệ sinh.
-
Những kiếp người tàn:
- “Mấy đứa trẻ con nhà nghèo” nhặt nhạnh rác rưởi để kiếm sống.
- Mẹ con chị Tí “ngày mò cua bắt tép, tối đến chị mới dọn cái hàng nước này” – cuộc sống vất vả, lam lũ.
- Bà cụ Thi “hơi điên” mua rượu uống rồi đi lần vào bóng tối – hình ảnh đáng thương, cô độc.
Mẹ con chị Tí với gánh hàng nước đơn sơ, cuộc sống vất vả mưu sinh ngày này qua ngày khác. Ánh đèn dầu leo lét càng làm nổi bật sự tăm tối, quẩn quanh của cuộc đời họ.
2. Tâm trạng của Liên:
Liên là một cô bé nhạy cảm, tinh tế và giàu lòng trắc ẩn. Cô cảm nhận sâu sắc cuộc sống nghèo khổ, tăm tối nơi phố huyện.
- “Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn”.
- “Thương những đứa trẻ con nhà nghèo” nhưng không có tiền để giúp đỡ.
- “Nhớ lại khi ở Hà Nội… Hà Nội nhiều đèn quá!” – khao khát một cuộc sống tươi sáng hơn.
3. Sự đối lập giữa bóng tối và ánh sáng:
- Phố huyện về đêm chìm ngập trong “bóng tối” bao trùm.
- Ánh sáng chỉ là những “hột sáng”, “khe sáng” yếu ớt, le lói.
Đoàn tàu đêm vụt qua, mang đến ánh sáng rực rỡ và âm thanh náo nhiệt, phá tan sự tĩnh mịch của phố huyện. Tuy nhiên, khoảnh khắc ấy chỉ kéo dài trong chốc lát, rồi bóng tối lại bao trùm.
4. Đoàn tàu đêm – biểu tượng của niềm hy vọng:
Đoàn tàu đêm là một hình ảnh quan trọng trong truyện. Nó không chỉ là một phương tiện giao thông mà còn là biểu tượng của một thế giới khác, một cuộc sống tươi sáng hơn.
- “Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ”.
- Đoàn tàu mang đến “ánh sáng”, “tiếng ồn ào” phá tan sự tĩnh mịch của phố huyện.
- Đối với Liên, đoàn tàu còn gợi nhớ về “Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo”.
5. Giá trị nhân đạo sâu sắc:
“Hai đứa trẻ” không chỉ là một bức tranh hiện thực về cuộc sống nghèo khổ mà còn là một tác phẩm giàu giá trị nhân đạo. Thạch Lam đã thể hiện sự cảm thông sâu sắc với những kiếp người tàn tạ, đồng thời trân trọng những ước mơ nhỏ bé của họ.
Kết luận:
“Hai đứa trẻ” là một truyện ngắn đặc sắc của Thạch Lam, thể hiện tài năng miêu tả tâm lý nhân vật, khắc họa khung cảnh và sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh. Tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc về cuộc sống nghèo khổ, tăm tối nhưng vẫn đầy hy vọng của những con người nơi phố huyện. Đồng thời, truyện cũng gửi gắm thông điệp về tình yêu thương, sự đồng cảm và niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn.
