Lý luận của C. Mác về giai cấp và đấu tranh giai cấp là nền tảng quan trọng để hiểu về sự vận động của xã hội, đặc biệt là trong bối cảnh có sự phân chia giai cấp. Để hiểu rõ hơn về hình thức đấu tranh của giai cấp tiểu tư sản, chúng ta cần xem xét nguồn gốc giai cấp và vai trò của đấu tranh giai cấp trong xã hội.
Nguồn gốc giai cấp
Theo C. Mác, điểm khởi đầu để nghiên cứu xã hội là “con người hiện thực,” tức là con người sống trong một bối cảnh lịch sử, dân tộc, và thời đại cụ thể. Nhu cầu cơ bản của con người là sống, tồn tại, và để đáp ứng nhu cầu này, con người phải lao động, sản xuất. Sự tách rời giữa người lao động và tư liệu sản xuất dẫn đến sự hình thành giai cấp.
Trong xã hội nguyên thủy, khi lực lượng sản xuất còn yếu kém, chưa có sản phẩm dư thừa, thì chưa có sự phân chia giai cấp. Đến xã hội chiếm hữu nô lệ, khi chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất xuất hiện, thì giai cấp chủ nô và nô lệ ra đời.
Alt text: Mô tả cảnh giai cấp chủ nô áp bức nô lệ trong xã hội cổ đại, thể hiện sự phân chia giai cấp và bất bình đẳng trong lao động, tối ưu cho từ khóa “đấu tranh giai cấp” và “xã hội chiếm hữu nô lệ”.
C. Mác chỉ ra rằng “Sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn liền với những giai đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất”. Ph. Ăng-ghen bổ sung rằng sự phân công lao động là cơ sở cho sự phân chia thành giai cấp, và chiến tranh, cướp bóc cũng đẩy nhanh quá trình này.
Đấu tranh giai cấp là tất yếu
Trong xã hội có giai cấp, giai cấp thống trị chiếm đoạt lao động của các giai cấp bị trị, áp bức về chính trị, tư tưởng và tinh thần. Lợi ích giai cấp hình thành do địa vị kinh tế – xã hội khách quan của giai cấp đó. Giai cấp bóc lột sử dụng mọi biện pháp để bảo vệ địa vị của mình, trong khi giai cấp bị trị đấu tranh để thay đổi.
Nguyên nhân sâu xa của đấu tranh giai cấp là mâu thuẫn giữa trình độ phát triển cao của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đã lỗi thời. Đấu tranh giai cấp, đỉnh cao là cách mạng xã hội, chỉ nổ ra khi lực lượng sản xuất mâu thuẫn không thể giải quyết với quan hệ sản xuất cũ.
Alt text: Sơ đồ thể hiện mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, minh họa nguyên nhân sâu xa của đấu tranh giai cấp trong xã hội, tối ưu cho “lý luận Mác Lênin” và “mâu thuẫn xã hội”.
Sự phát triển của lực lượng sản xuất đòi hỏi phải xóa bỏ quan hệ sản xuất cũ và thay thế bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp hơn.
Lực lượng và tiến trình đấu tranh giai cấp trong xã hội tư bản chủ nghĩa
Trong xã hội tư bản, mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và vô sản tiếp tục diễn ra. Các giai cấp, tầng lớp trung gian bị bóc lột cũng đấu tranh chống lại giai cấp tư sản. Tuy nhiên, giai cấp vô sản là giai cấp cách mạng nhất, đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến, và có khả năng tự giải phóng mình và giải phóng xã hội.
Tiến trình đấu tranh giai cấp diễn ra qua hai bước: giai cấp vô sản liên hiệp lại, thành lập chính đảng, và dưới sự lãnh đạo của chính đảng, giai cấp vô sản dùng bạo lực lật đổ chính quyền tư sản. Sau đó, giai cấp vô sản sử dụng chính quyền để đoạt lấy tư bản và tập trung công cụ sản xuất vào tay nhà nước.
C. Mác nhấn mạnh rằng nông dân là đồng minh tự nhiên của giai cấp vô sản, và giai cấp vô sản phải “đập tan” bộ máy nhà nước sẵn có, đồng thời tiến hành cách mạng không ngừng.
Alt text: Biểu tượng công nhân và nông dân nắm tay nhau, tượng trưng cho liên minh công nông trong phong trào cách mạng, tối ưu cho “liên minh giai cấp” và “cách mạng vô sản”.
Vậy, Hình Thức đấu Tranh Chủ Yếu Của Giai Cấp Tiểu Tư Sản Là gì?
Giai cấp tiểu tư sản là một tầng lớp trung gian trong xã hội, bao gồm những người sở hữu tư liệu sản xuất nhỏ, như tiểu thương, chủ xưởng nhỏ, trí thức, viên chức. Do vị trí kinh tế – xã hội của mình, giai cấp tiểu tư sản có những đặc điểm sau:
- Tính chất hai mặt: Vừa có yếu tố của giai cấp tư sản (sở hữu tư liệu sản xuất), vừa có yếu tố của giai cấp vô sản (bị bóc lột).
- Dễ bị dao động: Do kinh tế bấp bênh, dễ bị phá sản và rơi vào hàng ngũ vô sản.
- Khuynh hướng chính trị phức tạp: Có thể ngả về tư sản hoặc vô sản, tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể.
Hình thức đấu tranh chủ yếu của giai cấp tiểu tư sản thường mang tính chất ôn hòa, cải lương, và tập trung vào các vấn đề dân sinh, dân chủ. Họ thường sử dụng các biện pháp như:
- Biểu tình, mít tinh: Để phản đối các chính sách bất công, đòi quyền lợi kinh tế và dân chủ.
- Bãi công: Để gây áp lực lên giới chủ, đòi tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc.
- Tham gia các tổ chức chính trị, xã hội: Để bảo vệ quyền lợi của mình và tác động đến chính sách của nhà nước.
- Đấu tranh trên báo chí, truyền thông: Để lên tiếng về các vấn đề xã hội và tạo dư luận.
Tuy nhiên, do tính chất dễ dao động, giai cấp tiểu tư sản thường thiếu tính kiên định và dễ bị lợi dụng bởi các lực lượng chính trị khác. Trong một số trường hợp, khi mâu thuẫn xã hội trở nên gay gắt, một bộ phận tiểu tư sản có thể ngả về giai cấp vô sản và tham gia vào các cuộc đấu tranh cách mạng.
Vận dụng lý luận về giai cấp và đấu tranh giai cấp của C.Mác vào Việt Nam hiện nay
Trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, cần quán triệt một số vấn đề sau:
- Bám sát điều kiện lịch sử – xã hội cụ thể của Việt Nam.
- Đấu tranh giai cấp là một tất yếu khách quan, nhưng cần nhận thức đúng đắn tính chất, nội dung của nó để xử lý khoa học các mối quan hệ xã hội – giai cấp.
- Thực chất cuộc đấu tranh giai cấp ở Việt Nam hiện nay là phát triển lực lượng sản xuất đạt tới trình độ cao, đồng thời xây dựng quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp.
- Sử dụng tổng hợp, linh hoạt các hình thức đấu tranh, trong đó có hòa bình và bạo lực, giáo dục thuyết phục với pháp chế và hành chính.
- Xây dựng và củng cố khối liên minh giữa giai cấp công nhân – nông dân và tầng lớp trí thức, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
