Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT, môn Ngữ văn có phần đọc hiểu chiếm 3/10 tổng số điểm. Để chinh phục phần này, đặc biệt là với dạng đề đọc Hiểu Thơ, học sinh cần nắm vững các kiến thức và kỹ năng cần thiết.
Ngữ liệu đọc hiểu thơ thường trích từ các tác phẩm quen thuộc, đã được học ở chương trình phổ thông. Điều này tạo lợi thế cho học sinh, nhưng cũng đòi hỏi sự ôn luyện và nắm bắt kiến thức một cách có hệ thống.
Đề thi minh họa môn Ngữ Văn 2022: phân tích ngữ liệu thơ và các câu hỏi đọc hiểu liên quan.
Câu hỏi nhận biết:
Câu hỏi nhận biết thường tập trung vào các yếu tố cơ bản như thể thơ, hình ảnh, từ ngữ.
- Thể thơ: Học sinh cần nắm vững các thể thơ phổ biến như năm chữ, bảy chữ, tám chữ (thơ tự do), lục bát,… Cách xác định đơn giản nhất là đếm số chữ trong từng dòng thơ.
- Hình ảnh, từ ngữ: Yêu cầu trả lời chính xác, ngắn gọn, tránh lan man.
Lỗi thường gặp ở phần này là do học sinh không nắm vững kiến thức về thể thơ hoặc diễn giải dài dòng, sai lệch.
Câu hỏi thông hiểu:
Câu hỏi này đòi hỏi học sinh hiểu sâu sắc nội dung, nghệ thuật, đặc biệt là các biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ.
- Giải mã ẩn dụ: Phân tích ý nghĩa ẩn dụ của các hình ảnh, từ ngữ.
- Biện pháp tu từ: Nhận diện và phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, điệp, liệt kê,…
Ví dụ, với hình ảnh “dòng sông” trong một đoạn thơ, có thể hiểu đó là ẩn dụ cho nguồn cảm hứng, sự sống, hoặc các giá trị văn hóa của dân tộc.
Câu hỏi vận dụng thấp:
Câu hỏi này yêu cầu học sinh rút ra thông điệp, bài học ý nghĩa từ văn bản, hoặc bày tỏ quan điểm cá nhân về một vấn đề được đặt ra.
Để trả lời tốt, cần diễn đạt ý đầy đủ, tránh quá ngắn gọn hoặc lan man.
Bí quyết đạt điểm cao phần đọc hiểu thơ:
- Đọc kỹ ngữ liệu: Đọc toàn bộ đoạn thơ để nắm bắt nội dung tổng thể.
- Đọc kỹ câu hỏi: Hiểu rõ yêu cầu của từng câu hỏi trước khi bắt đầu trả lời.
- Trả lời tuần tự: Trả lời các câu hỏi theo thứ tự để giám khảo dễ theo dõi.
- Phân bổ thời gian hợp lý: Dành khoảng 15 phút cho phần đọc hiểu để có đủ thời gian cho phần làm văn.
- Nắm vững kiến thức: Ôn tập các kiến thức về thể thơ, biện pháp tu từ, và các yếu tố nghệ thuật khác.
- Luyện tập thường xuyên: Thực hành giải các đề đọc hiểu thơ khác nhau để rèn luyện kỹ năng và làm quen với các dạng câu hỏi.
Ví dụ luyện tập:
Đọc đoạn trích sau:
Gọi cho mẹ, tuần một lần cũng được,
Gọi chơi thôi, hỏi thăm mẹ thế nào…
Ở nhà mẹ, ngoài cửa, đông giá buốt,
Cửa nhà con, đang nhộn nhịp xuân trào…
Về thăm nhé, mẹ luôn luôn mừng đón,
Mẹ biết con đang bận rộn bao điều…
Mẹ biết lắm, nên chỉ cần chút ít,
Mẹ muốn con biết mẹ ngóng con nhiều…
Nếu con về, mẹ pha trà, nướng bánh,
Mẹ nhớ con thuở bé thích ăn chi…
Hiểu giùm mẹ, giờ mẹ hay tủi phận,
Lỡ con mình đã quên hẳn mình đi…
Về thăm nhé, mẹ không cần quà cáp,
Mọi thứ đủ dùng… Mẫu tử tình sâu…
Mẹ còn sống, thì con còn được bé,
Thấu điều này, phải tới những ngày sau…
Gọi cho mẹ, khi thu còn chưa hết,
Ngày của đời, con ạ, rất mau qua…
Mai, tự sớm, lỡ đâu con muốn gọi,
Tuyết ngập trời… Mãi chả thấy ai thưa…
(Tanya Alelasjitsuk, Hồng Thanh Quang dịch)
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1. Xác định thể thơ của văn bản.
Câu 2. Chỉ ra hình ảnh đối lập giữa “nhà mẹ” và “nhà con” trong khổ thứ nhất.
Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của phép điệp cấu trúc trong bài thơ.
Câu 4. Khổ thơ cuối có ý nghĩa gì với anh/chị?
Bằng cách nắm vững kiến thức và rèn luyện kỹ năng, học sinh hoàn toàn có thể đạt điểm tối đa ở phần đọc hiểu thơ trong kỳ thi Ngữ văn.
