Chọn lọc tự nhiên là một trong những động lực chính thúc đẩy sự tiến hóa, tác động trực tiếp lên tần số allele trong quần thể. Ở sinh vật nhân thực, quá trình này diễn ra phức tạp và có những đặc điểm riêng biệt so với sinh vật nhân sơ. Vậy, dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, tần số allele trội hay allele lặn thay đổi nhanh hơn ở Sinh Vật Nhân Thực? Và điều gì làm nên sự khác biệt này?
Xét một cách tổng quan, nếu cùng chịu một áp lực chọn lọc như nhau, tần số allele trội thường thay đổi nhanh hơn so với allele lặn. Điều này xuất phát từ cơ chế tác động của chọn lọc tự nhiên, vốn dĩ tác động trực tiếp lên kiểu hình của sinh vật.
Allele trội biểu hiện ra kiểu hình ngay cả khi ở trạng thái đồng hợp tử (AA) lẫn dị hợp tử (Aa). Do đó, chọn lọc tự nhiên có thể nhanh chóng loại bỏ những cá thể mang allele trội có hại. Ngược lại, allele lặn chỉ biểu hiện ra kiểu hình khi ở trạng thái đồng hợp lặn (aa). Khi allele lặn có hại tồn tại ở trạng thái dị hợp tử (Aa), chúng “ẩn mình” và không bị chọn lọc tự nhiên tác động trực tiếp.
Điều này dẫn đến việc các allele lặn có hại có thể tồn tại dai dẳng trong quần thể, thậm chí với tần số tương đối cao. Phải đến khi có sự kết hợp của hai allele lặn trong một cá thể (aa), kiểu hình có hại mới biểu hiện và chịu tác động của chọn lọc tự nhiên.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tốc độ thay đổi tần số allele còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác ngoài tính trội lặn. Mức độ gây hại của allele, kích thước quần thể, cường độ chọn lọc, và các yếu tố ngẫu nhiên như trôi dạt gen cũng đóng vai trò quan trọng. Trong một số trường hợp, allele lặn có thể có lợi trong một môi trường nhất định, và khi đó, tần số của chúng có thể tăng lên nhanh chóng.
Ngoài ra, ở sinh vật nhân thực, sự tồn tại của các cơ chế di truyền phức tạp như tương tác gen, liên kết gen, và chuyển gen ngang cũng có thể ảnh hưởng đến tốc độ thay đổi tần số allele dưới tác động của chọn lọc tự nhiên. Các cơ chế này có thể làm chậm hoặc thậm chí đảo ngược xu hướng thay đổi tần số allele dự kiến dựa trên tính trội lặn đơn thuần.
Tóm lại, ở sinh vật nhân thực, mặc dù allele trội thường có xu hướng thay đổi tần số nhanh hơn dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, nhưng tốc độ thay đổi này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, bao gồm mức độ gây hại của allele, kích thước quần thể, cường độ chọn lọc, các yếu tố ngẫu nhiên, và các cơ chế di truyền phức tạp. Việc hiểu rõ các yếu tố này là rất quan trọng để dự đoán và giải thích sự tiến hóa của quần thể trong tự nhiên.
