Viết Văn Phân Tích là kỹ năng quan trọng trong chương trình Ngữ văn, đặc biệt khi tiếp cận các tác phẩm thơ Đường luật. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết và các bài văn mẫu để bạn nâng cao kỹ năng này.
Bài Văn Phân Tích: Câu Cá Mùa Thu
Nguyễn Khuyến, “nhà thơ của dân tình, làng cảnh Việt Nam”, đã để lại dấu ấn sâu sắc với chùm thơ thu, nổi bật là bài “Câu cá mùa thu”. Bài thơ không chỉ tái hiện cảnh thu mà còn thể hiện tâm trạng của tác giả.
Nếu như “Thu vịnh” đón nhận cảnh thu từ cao xa đến gần, “Câu cá mùa thu” lại tiếp cận theo hướng ngược lại, từ gần ra xa rồi trở về gần, tạo nên một không gian đa chiều và sinh động.
Cảnh thu mở ra với sự trong trẻo:
“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”
Không khí mùa thu được gợi lên từ sự dịu nhẹ, nguyên sơ của làn nước trong veo, không chút vẩn đục. Chiếc thuyền câu nhỏ bé không hề lạc lõng mà hài hòa với không gian. Ao thu được chọn thay vì hồ thu, tạo cảm giác gần gũi, đậm chất làng quê Bắc Bộ. Vần “eo” không tạo cảm giác tù túng mà gợi sự nhỏ nhắn, thanh thoát.
Bức tranh thu tiếp tục được phác họa:
“Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”
Những đường nét mảnh mai với sóng “hơi gợn tí”, lá “khẽ đưa vèo” cho thấy mọi chuyển động đều nhẹ nhàng. Thủ pháp lấy động tả tĩnh làm nổi bật sự tĩnh lặng của không gian. Chỉ khi không gian yên tĩnh tuyệt đối, người ta mới có thể cảm nhận những âm thanh khẽ khàng của sóng và lá. Sắc vàng trong thơ Nguyễn Khuyến không phải là điểm nhấn buồn bã mà hòa quyện với màu xanh của trời, sự trong veo của nước, tạo nên một bức tranh hài hòa.
Vẻ đẹp dân dã của làng quê Bắc Bộ còn được gợi lên từ những ngõ trúc quanh co:
“Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo”
Không gian mở rộng lên bầu trời “xanh ngắt”, rồi thu về ngõ trúc quanh co. Không gian mùa thu tĩnh lặng, mọi chuyển động đều êm ái. Tiếng cá đớp mồi “khẽ động dưới chân bèo” càng nhấn mạnh sự yên ắng. Nghệ thuật lấy động tả tĩnh cho thấy sự thanh tĩnh tuyệt đối của làng quê Việt Nam trong cảnh thu thanh bình, dịu nhẹ.
Bài thơ “Câu cá mùa thu” mượn việc câu cá để cảm nhận cảnh thu. Nguyễn Khuyến phải có tâm hồn thanh tĩnh mới có thể cảm nhận vẻ đẹp của mùa thu: trong veo, “hơi gợn tí” của nước, độ rơi khẽ khàng của lá. Sự tĩnh lặng trong tâm hồn thi nhân được gợi lên từ tiếng cá đớp mồi. Sự tĩnh lặng trong cảnh vật gợi sự cô đơn, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ. Các gam màu lạnh xuất hiện nhiều, dường như cái lạnh của thu thấm vào tâm hồn nhà thơ, hay chính tâm hồn cô đơn của tác giả lan tỏa sang cảnh vật. Đặt trong bối cảnh đất nước đầy biến thiên, bài thơ thể hiện tâm trạng đau buồn của Nguyễn Khuyến trước hiện tình đất nước.
Bài thơ thể hiện tài năng sử dụng ngôn ngữ bậc thầy của Nguyễn Khuyến. Tiếng Việt trong sáng, giản dị nhưng diễn tả được tất cả những gì tinh tế, đẹp đẽ nhất của cảnh vật, diễn tả được tâm trạng và tấm lòng của nhà thơ. Vần “eo” góp phần miêu tả không gian nhỏ hẹp và tâm trạng đầy uẩn khúc của tác giả. Nghệ thuật lấy động tả tĩnh gợi cái tĩnh lặng tuyệt đối của thiên nhiên.
“Câu cá mùa thu” không chỉ cho thấy tài năng dùng từ của Nguyễn Khuyến mà còn cho thấy một tâm hồn gắn bó tha thiết với thiên nhiên, đất nước, tấm lòng yêu nước thầm lặng nhưng sâu nặng.
Dàn Ý Chi Tiết cho Bài Văn Phân Tích
Để viết văn phân tích hiệu quả, bạn có thể tham khảo dàn ý sau:
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm và nêu nhận xét chung.
- Thân bài:
- Phân tích nội dung:
- Phân tích hình tượng thơ (thiên nhiên, con người).
- Phân tích cảm xúc, tâm trạng của tác giả.
- Khái quát chủ đề.
- Phân tích nghệ thuật:
- Sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú hoặc tứ tuyệt Đường luật.
- Nghệ thuật tả cảnh, tả tình.
- Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ (từ ngữ, cấu trúc câu, biện pháp tu từ).
- Phân tích nội dung:
- Kết bài: Khẳng định giá trị và ý nghĩa của tác phẩm.
Bài Văn Phân Tích: Qua Đèo Ngang
Bà Huyện Thanh Quan, nữ thi sĩ nổi tiếng, đã khắc họa khung cảnh Đèo Ngang thoáng đãng mà heo hút trong bài thơ “Qua Đèo Ngang”, đồng thời gửi gắm nỗi nhớ nước thương nhà.
Tác giả khắc họa khung cảnh Đèo Ngang trong buổi chiều tà:
“Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa”
“Bóng xế tà” gợi thời điểm kết thúc một ngày. Nhà thơ một mình đứng trước Đèo Ngang. “Cỏ cây chen đá, lá chen hoa” là hình ảnh ước lệ, khắc họa thiên nhiên Đèo Ngang. Điệp từ “chen” kết hợp với “đá, lá, hoa” tạo nên vẻ đẹp hoang sơ mà tràn đầy sức sống. Thiên nhiên Đèo Ngang được khắc họa bằng vài nét nhưng chân thực và sinh động.
Hình ảnh con người cũng xuất hiện:
“Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà”
Nghệ thuật đảo ngữ “lom khom – tiều vài chú” cho thấy vài chú tiều lom khom dưới chân núi. “Lác đác – chợ mấy nhà” gợi vài căn nhà nhỏ bé thưa thớt bên sông. Nhà thơ nhấn mạnh sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên rộng lớn. Con người chỉ là một chấm buồn lặng lẽ giữa thiên nhiên, thiên nhiên mới là trung tâm trong bức tranh Đèo Ngang.
Thiên nhiên càng cô quạnh, tâm trạng tác giả càng cô đơn:
“Nhớ nước, đau lòng, con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia”
“Con quốc quốc” và “cái gia gia” không chỉ là hình ảnh chim đỗ quyên, chim đa đa. Thủ pháp lấy động tả tĩnh: tiếng kêu “quốc quốc”, “đa đa” bộc lộ nỗi lòng nhớ thương đất nước, quê hương. Tiếng kêu khắc khoải, da diết vang lên trong vô vọng.
Câu thơ “Dừng chân đứng lại, trời, non, nước” khắc họa nhà thơ một mình tại Đèo Ngang, nhìn ra xa chỉ thấy thiên nhiên rộng lớn. Sự cô đơn: “một mảnh tình riêng” – tình cảm riêng tư không ai chia sẻ:
“Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng, ta với ta”
Trong “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến, “ta” đầu tiên chỉ nhà thơ, “ta” thứ hai chỉ người bạn, thể hiện tình bạn gắn bó. Còn trong “Qua Đèo Ngang”, “ta với ta” đều chỉ nhà thơ, bà chỉ có một mình đối diện với chính mình, cô đơn và lẻ loi. Sự cô đơn ấy dường như chẳng thể có ai cùng chia sẻ.
“Qua đèo Ngang” đã thể hiện tâm trạng của Bà Huyện Thanh Quan trước khung cảnh Đèo Ngang hoang sơ, chứa đựng những tình cảm, ý nghĩa sâu sắc.
Kết luận
Viết văn phân tích đòi hỏi sự tỉ mỉ, kỹ năng quan sát và diễn đạt tốt. Bằng cách nắm vững cấu trúc, luyện tập thường xuyên và tham khảo các bài mẫu, bạn sẽ ngày càng hoàn thiện kỹ năng này. Chúc bạn thành công!
