Để viết một bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện sâu sắc và thuyết phục, chúng ta cần nắm vững các bước cơ bản và vận dụng linh hoạt các kỹ năng. Bài viết này sẽ cung cấp một hướng dẫn chi tiết, giúp bạn tạo ra những bài văn chất lượng cao.
1. Định hướng nghị luận
Phân tích và đánh giá một tác phẩm truyện là quá trình khám phá và làm sáng tỏ giá trị nội dung và nghệ thuật của nó.
- Phân tích: Chia nhỏ tác phẩm thành các yếu tố cấu thành, đi sâu vào từng chi tiết để hiểu rõ hơn về nội dung và hình thức.
- Đánh giá: Đưa ra những nhận xét, bình luận, suy nghĩ cá nhân về các yếu tố đã phân tích.
Hai thao tác này thường được kết hợp nhuần nhuyễn trong bài nghị luận văn học.
Ví dụ, khi phân tích đoạn trích “Hồi trống Cổ Thành”, người viết có thể tập trung vào việc đánh giá tính hoàn chỉnh của cốt truyện.
Đọc đoạn trích “Hồi trống Cổ Thành” (trang 56 SGK Ngữ văn 10, tập 2, Cánh diều) và trả lời các câu hỏi sau để hiểu rõ hơn về cách phân tích và đánh giá một tác phẩm:
- Tác giả nêu nhận xét về vấn đề gì ở phần mở đầu?
- Tác giả làm rõ nhận xét đó bằng cách nào?
- Tính chất hoàn chỉnh của cốt truyện đã được làm rõ chưa?
- Nhận biết các câu văn thể hiện rõ nhận xét của người viết.
Ví dụ về các câu văn thể hiện nhận xét:
- “Hồi trống Cổ Thành chỉ là một đoạn trích ngắn nhưng vẫn có thể xem là một câu chuyện có cốt truyện hoàn chỉnh.”
- “Quá trình phát triển của các biến cố dần phơi bày nguyên nhân sự việc và đẩy mâu thuẫn lên cao trào.”
- “Câu chuyện diễn ra qua hàng loạt biến cố bất ngờ nhưng tất yếu, hợp logic.”
- “Qua những va chạm, xung đột, tính cách hai nhân vật chính được thể hiện sinh động, rõ nét.”
Alt: Sơ đồ tóm tắt cấu trúc bài nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm văn học, bao gồm mở bài nêu vấn đề, thân bài phân tích các khía cạnh và kết bài tổng kết, đánh giá.
b. Lưu ý khi viết bài văn nghị luận:
- Xác định rõ yêu cầu nghị luận mà đề bài đưa ra.
- Đọc kỹ lại tác phẩm truyện được yêu cầu phân tích.
- Xác định vấn đề cụ thể (nội dung, hình thức) mà bài viết sẽ tập trung phân tích và đánh giá.
- Thực hiện theo các bước viết bài văn nghị luận văn học.
2. Thực hành viết bài văn nghị luận
Hãy cùng thực hành viết bài văn nghị luận phân tích nhân vật dì Mây trong truyện ngắn “Người ở bến sông Châu” của Sương Nguyệt Minh.
a. Chuẩn bị:
- Xác định yêu cầu nghị luận: Phân tích nhân vật dì Mây.
- Đọc lại truyện “Người ở bến sông Châu”.
- Xác định vấn đề cụ thể: Số phận và tính cách của nhân vật dì Mây.
b. Tìm ý và lập dàn ý:
- Mở bài: Giới thiệu về nhân vật dì Mây và tác phẩm.
- Thân bài:
- Tính cách dì Mây:
- Dũng cảm, yêu nước.
- Thủy chung, nghĩa tình.
- Nhân hậu, vị tha.
- Tính cách dì Mây:
- Kết bài: Đánh giá về nhân vật dì Mây và ý nghĩa của nhân vật trong tác phẩm.
c. Viết bài văn:
Dựa vào dàn ý đã chuẩn bị, viết một bài văn hoàn chỉnh. Cần chú ý:
- Bài viết phải có đủ ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.
- Các luận điểm trong phần thân bài cần làm rõ vấn đề nêu ra ở mở bài (phân tích, đánh giá về nhân vật dì Mây).
- Sử dụng các ví dụ (bằng chứng) từ truyện “Người ở bến sông Châu” để minh họa cho các luận điểm.
- Lời văn trong sáng, thể hiện được thái độ, tình cảm của người viết đối với nhân vật được phân tích.
Bài văn tham khảo:
Nguyễn Minh Châu từng nói: “Văn học và nghệ thuật là hai đường tròn đồng tâm mà tâm điểm chính là con người”. Đến với mỗi tác phẩm văn học, chúng ta như được làm quen và thấu hiểu những số phận, những cuộc đời khác nhau. Nhân vật dì Mây trong truyện ngắn “Người ở bến sông Châu” của Sương Nguyệt Minh đã để lại trong tôi những ấn tượng sâu sắc.
“Người ở bến sông Châu” lấy bối cảnh xã hội Việt Nam sau chiến tranh, xoay quanh cuộc đời của dì Mây, một người lính trở về từ cuộc kháng chiến chống Mỹ. Tác phẩm không chỉ khắc họa những khó khăn, bất hạnh của dì Mây mà còn cho thấy sự tàn khốc của chiến tranh đối với con người.
Dì Mây là hình ảnh đại diện cho những người con ưu tú của dân tộc, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Dù là một cô gái trẻ với tình yêu đẹp, dì vẫn quyết tâm lên đường nhập ngũ, đối mặt với hiểm nguy. Trở về từ chiến trường, dì nhận được sự đón tiếp nồng hậu từ người dân trong xóm. Tuy nhiên, chiến tranh đã cướp đi của dì quá nhiều thứ: một mối tình dang dở, tuổi thanh xuân tươi đẹp, mái tóc đen óng ả và cả đôi chân. Dì phải dùng chân giả, chống nạng gỗ để di chuyển. Mặc dù gặp nhiều bất hạnh, dì vẫn luôn kiên cường, lạc quan.
Dì Mây còn là một người phụ nữ thủy chung, vị tha trong tình yêu. Ở chiến trường, dì luôn nhớ về người yêu ở quê nhà. Tuy nhiên, khi trở về, dì biết rằng người yêu của mình đã kết hôn với người khác. Dì không hề trách móc mà âm thầm chịu đựng nỗi đau. Khi người yêu cũ ngỏ ý muốn quay lại, dì đã từ chối vì không muốn phá vỡ hạnh phúc của người khác.
Tác giả đặt dì Mây vào tình huống trớ trêu khi để dì đỡ đẻ cho vợ của người yêu cũ. Trong cơn mưa tầm tã, dì Mây với đôi chân tàn tật đã giúp cô Thanh vượt cạn thành công. Hành động này thể hiện tấm lòng nhân hậu, vị tha của dì Mây.
Tóm lại, Sương Minh Nguyệt đã xây dựng nhân vật dì Mây với những phẩm chất cao đẹp. Qua đó, tác giả cho thấy chiến tranh có thể cướp đi nhiều thứ nhưng không thể vùi dập được những tâm hồn cao thượng.
d. Kiểm tra và chỉnh sửa:
Đọc lại bài văn và so sánh với dàn ý để kiểm tra và chỉnh sửa.
Alt: Danh sách các tiêu chí kiểm tra và chỉnh sửa bài văn nghị luận phân tích, đánh giá, bao gồm kiểm tra bố cục, nội dung, dẫn chứng và diễn đạt.
Hy vọng với hướng dẫn chi tiết này, bạn sẽ có thể viết được những bài văn nghị luận phân tích, đánh giá tác phẩm truyện hay và sâu sắc. Chúc bạn thành công!
