Nhà văn Evgeny Germanovich Vodolazkin từng chia sẻ, một nền văn học đích thực không có nhiệm vụ khai sáng hay giáo dục. Thay vào đó, nó khơi gợi để mỗi độc giả tự tìm thấy câu trả lời cho những trăn trở riêng. Điều này cho thấy, văn học không phải là nơi cung cấp giải pháp, mà là không gian để mỗi người tự khám phá và định hình thế giới quan của mình.
Nhà văn Nga Evgeny Vodolazkin, người đề cao vai trò gợi mở của văn học
Nhà văn Evgeny Vodolazkin nhấn mạnh vai trò gợi mở, khai phá tiềm năng của văn học hơn là đưa ra những đáp án có sẵn.
Văn học Trung cổ và văn học hiện đại có những “hiện thực” khác nhau. Trong khi văn học Trung cổ ít hư cấu và tập trung vào niềm tin của tác giả, văn học hiện đại lại chấp nhận hư cấu như một phần không thể thiếu. Tuy nhiên, Vodolazkin dự đoán văn học tương lai sẽ ngày càng gắn bó với sự kiện có thật, mang đậm nét thi pháp Trung cổ. Dù vậy, văn học hiện đại không thể quay về quá khứ hoàn toàn, vì nó đã trải qua nhiều thế kỷ phát triển và tích lũy kinh nghiệm.
Sự phát triển của công nghệ đã làm thay đổi cách tiếp cận văn học. Với sự ra đời của Internet, văn bản được khôi phục tính mở, cho phép người đọc tiếp cận nhiều phiên bản khác nhau của cùng một tác phẩm. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức cho văn học truyền thống, khi mà văn bản ngắn ngày càng trở nên phổ biến, khiến độc giả mất kiên nhẫn với những tác phẩm dài hơi.
Bức tranh “Tĩnh vật nến và sách” gợi liên tưởng về vai trò của văn học như ngọn nến soi sáng, mang đến tri thức và sự khai mở cho tâm hồn.
Trong các tác phẩm của Vodolazkin, ký ức đóng vai trò quan trọng. Ông cho rằng ký ức không cản trở việc nhìn về tương lai, mà ngược lại, nó là nền tảng để xây dựng tương lai. Quá khứ là những sự kiện có thật, còn tương lai chỉ là những tưởng tượng.
Đối diện với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), Vodolazkin tin rằng máy móc có thể tạo ra những văn bản không thua kém con người. Tuy nhiên, ông nghi ngờ khả năng máy móc đạt đến những đỉnh cao của văn học, bởi vì để tạo ra những tác phẩm vĩ đại như Shakespeare hay Dostoevsky, cần phải có linh hồn, điều mà máy móc không thể có được.
Trước sự phát triển của văn học đại chúng, Vodolazkin cho rằng nó sẽ tiếp tục phát triển, phục vụ một bộ phận độc giả nhất định. Tuy nhiên, ông tin rằng tinh thần con người sẽ không bao giờ tàn lụi, và sẽ luôn có những người quan tâm đến ý nghĩa cuộc sống, tìm kiếm câu trả lời trong những tác phẩm văn học sâu sắc.
Hình ảnh trang sách cổ thể hiện sự kế thừa và phát triển liên tục của văn học, một dòng chảy văn hóa và tri thức không ngừng nghỉ.
Về xu hướng văn học Nga hiện nay, Vodolazkin đề cập đến sự phát triển của thể loại hồi ký, cho thấy độc giả ngày càng đòi hỏi cao và không còn ưa thích văn học mô tả. Ông cũng cho rằng văn học sẽ ngày càng gắn bó với những sự kiện có thật, bởi vì độc giả đã quá mệt mỏi với sự “thừa thãi văn chương” và tính ước lệ của văn học hiện đại.
Trả lời về cuộc xung đột ở Ukraine, Vodolazkin cho rằng nhà văn không cần thiết phải phản ứng ngay lập tức với các sự kiện, mà nên có thời gian để tư duy và nhìn nhận vấn đề một cách sâu sắc hơn. Ông tin rằng nhà văn có thể trả lời những câu hỏi liên quan đến hiện tại thông qua quá khứ, và đôi khi khoảng cách với các sự kiện còn hiệu quả hơn những mô tả tỉ mỉ.
