Nguyễn Trãi, không chỉ là nhà chính trị, quân sự lỗi lạc mà còn là một nhà thơ lớn của dân tộc. Thơ của ông thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước, con người sâu sắc. Trong đó, “Bảo kính cảnh giới” (bài 43) là một tác phẩm tiêu biểu, khắc họa bức tranh ngày hè tươi đẹp, đồng thời thể hiện tâm hồn cao cả của Ức Trai.
Bài thơ mở ra với hình ảnh một ngày hè thanh bình, tĩnh lặng:
“Rồi hóng mát thuở ngày trường”
Câu thơ giản dị như một lời tự bạch, diễn tả sự ung dung, tự tại của tác giả khi được hòa mình vào thiên nhiên. “Ngày trường” gợi sự dài dằng dặc của thời gian, nhưng không hề buồn tẻ mà tràn đầy những điều thú vị để khám phá. Nguyễn Trãi đã chọn cách “hóng mát” để tận hưởng trọn vẹn vẻ đẹp của ngày hè.
Tiếp theo đó, bức tranh thiên nhiên mùa hè hiện lên với những gam màu tươi sáng, rực rỡ:
“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
Hình ảnh “hòe lục đùn đùn tán rợp giương” gợi tả sự sống mạnh mẽ của cây hòe, với những tán lá xanh mướt, xum xuê, che rợp cả một khoảng không gian rộng lớn. Động từ “đùn đùn” diễn tả sự phát triển nhanh chóng, không ngừng của cây cối. Màu xanh của lá hòe kết hợp với màu đỏ rực rỡ của hoa thạch lựu trước hiên nhà tạo nên một sự tương phản hài hòa, bắt mắt. Hình ảnh “thạch lựu hiên còn phun thức đỏ” sử dụng động từ “phun” đầy gợi cảm, diễn tả sự bung nở mạnh mẽ của hoa lựu. Hương thơm thoang thoảng của hoa sen trong ao cũng góp phần làm cho bức tranh ngày hè thêm phần quyến rũ.
Không chỉ có màu sắc, âm thanh của cuộc sống cũng được Nguyễn Trãi khắc họa một cách sinh động:
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Tiếng “lao xao” của chợ cá làng ngư phủ gợi tả sự nhộn nhịp, tấp nập của cuộc sống lao động. Tiếng “dắng dỏi” của ve kêu như tiếng đàn cầm vang vọng khắp không gian, tạo nên một âm thanh đặc trưng của mùa hè. Hai câu thơ này không chỉ miêu tả âm thanh mà còn thể hiện sự quan tâm sâu sắc của tác giả đối với cuộc sống của người dân.
Cuối cùng, bài thơ khép lại bằng một ước mơ cao đẹp:
“Dẽ có Ngu Cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ, khắp đòi phương”
“Ngu Cầm” là cây đàn của vua Thuấn, vị vua hiền minh thời cổ đại, người đã dùng âm nhạc để giáo hóa dân chúng. Nguyễn Trãi ước ao có được cây đàn thần kỳ ấy để gảy lên khúc ca thái bình, thịnh trị, mong cho “dân giàu đủ, khắp đòi phương”. Ước mơ này thể hiện tấm lòng nhân ái, thương dân sâu sắc của Ức Trai. Dù đã cáo quan về ở ẩn, ông vẫn luôn đau đáu nỗi lo cho dân cho nước, mong muốn mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho mọi người.
Tóm lại, “Bảo kính cảnh giới” (bài 43) là một bài thơ đặc sắc, thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước, con người sâu sắc của Nguyễn Trãi. Qua bức tranh ngày hè tươi đẹp, tác giả đã gửi gắm những ước mơ cao đẹp về một xã hội thái bình, thịnh trị, nơi người dân được sống ấm no, hạnh phúc. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một tuyên ngôn về tư tưởng nhân nghĩa của Ức Trai, một trong những giá trị cốt lõi của văn hóa Việt Nam. Phân tích “Bảo kính cảnh giới” giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tâm hồn và tư tưởng của Nguyễn Trãi, một nhà thơ, nhà văn hóa vĩ đại của dân tộc.
