Quan niệm về hạnh phúc khác nhau ở mỗi người, mỗi thời đại. Có người xem hạnh phúc là sự hài lòng, người khác lại định nghĩa nó bằng sức khỏe, sự nghiệp, gia đình. Hạnh phúc có thể giản dị như có một công việc yêu thích, một người để yêu thương, một nơi để trở về.
Minh họa: Hạnh phúc là những điều giản dị, được thể hiện qua hình ảnh một gia đình nhỏ quây quần bên nhau trong không gian ấm cúng, gần gũi.
Gandhi từng nói, hạnh phúc là sự hòa quyện giữa suy nghĩ, lời nói và hành động. Các tín đồ Thiên Chúa giáo tin vào “bình an dưới thế cho người thiện tâm”, khẳng định hạnh phúc đến từ sự an bình trong tâm hồn. Liệu có hạnh phúc khi ta sống hai mặt, khi lối sống chỉ là một màn trình diễn?
Che Guevara lại cho rằng hạnh phúc nằm trên từng chặng đường đi, không phải đích đến. Mỗi bước tiến gần hơn tới lý tưởng sống là một niềm hạnh phúc. Triết lý nhà Phật dạy về an lạc trong từng bước chân. Nhưng cũng có ý kiến phản biện rằng ranh giới giữa “biết đủ” và thỏa hiệp rất mong manh. Sự hài lòng sớm khiến ta ngừng nỗ lực, và hạnh phúc sẽ biến mất khi ta đánh mất ý nghĩa cuộc đời.
Vậy hạnh phúc là biết đủ, hay là không ngừng chinh phục?
Nếu hạnh phúc không phải là “biết đủ”, mà là vượt qua thử thách, chinh phục ước mơ, vậy con người thực sự muốn gì?
Dù có thể chinh phục vũ trụ, con người vẫn có những nhu cầu rất cơ bản. Theo Maslow, nhu cầu của con người bắt đầu từ sự tồn tại, rồi đến đời sống tinh thần, an toàn, kết nối xã hội, khẳng định bản thân, và cuối cùng là được coi trọng. John Dewey cho rằng mong muốn được trọng vọng là khát khao lớn nhất của con người.
Tháp nhu cầu Maslow thể hiện các cấp bậc nhu cầu của con người từ cơ bản đến cao cấp
Hình ảnh Tháp nhu cầu Maslow minh họa các cấp bậc nhu cầu của con người, từ nhu cầu sinh lý cơ bản đến nhu cầu tự thể hiện bản thân, thể hiện sự phát triển toàn diện để đạt được hạnh phúc.
Ai cũng muốn được trọng vọng, nhưng bằng cách nào? Tiền bạc, quyền lực, tài năng, hay tâm đức? Steve Jobs được thế giới nể trọng không phải vì tài sản, mà vì những gì ông đã cống hiến. Các nhà độc tài dù quyền lực tối cao vẫn bị nguyền rủa. Tài năng không mang lại giá trị cũng không được tôn trọng. Cái tâm trong sáng mà không có hành động cũng khó được nể phục. Danh tiếng cũng có nhiều loại, không phải lúc nào cũng đi kèm với hạnh phúc.
Vậy con đường thực sự là gì?
Hãy nhìn vào mẹ Teresa. Bà không giàu có, không tài năng xuất chúng, nhưng được cả thế giới kính trọng. Cả đời bà không có tài sản lớn, không địa vị, nhưng vẫn được trao bằng tiến sĩ danh dự. Khi bà qua đời, nhiều quốc gia đã tổ chức quốc tang.
Mẹ Teresa với nụ cười hiền từ, thể hiện sự thanh thản và niềm hạnh phúc khi cống hiến cuộc đời cho những người nghèo khó, là minh chứng cho việc cho đi là nhận lại.
Lịch sử đã chứng minh rằng cuộc đời con người được đánh giá bằng những gì họ mang lại cho người khác, chứ không phải những gì họ kiếm được cho bản thân. Mỗi người có thể đóng góp cho đời bằng cách giải quyết vấn đề, bằng chính cuộc đời mình. Mang lại giá trị cho đời là một trong những con đường dẫn đến hạnh phúc cao nhất.
Đóng góp cho xã hội là con đường dẫn đến hạnh phúc.
Trong một thế giới đầy khó khăn, việc tìm kiếm hạnh phúc cho bản thân đã khó, nói gì đến việc mang lại hạnh phúc cho người khác. Nhưng người khôn ngoan luôn mưu cầu hạnh phúc cho mình bằng cách mang lại hạnh phúc cho người khác. “Vì người” là cách “vì mình” khôn ngoan nhất.
Việt Nam từng được bình chọn là quốc gia lạc quan nhất thế giới. Vậy có cần phải suy nghĩ về hạnh phúc của xứ mình?
Tâm thế lạc quan hay bi quan là một quá trình chuyển biến theo từng tầng nhận thức. Ở tầng thấp nhất, người ta lạc quan vì không thấy những bất hạnh. Cao hơn, người ta bi quan khi nhận ra sự thật. Nhưng ở đỉnh cao, người ta lại lạc quan thực sự khi hiểu rõ con đường cần đi để thay đổi những điều không ai muốn thấy.
Thay đổi có thể là tiền bạc, cái ăn, cái mặc, việc làm, cơ hội… Nhưng điều quý giá nhất là “năng lực tạo ra hạnh phúc”, bao gồm năng lực làm người, năng lực làm việc và năng lực làm dân.
Năng lực làm người là biết phân biệt thiện – ác, có trái tim yêu thương. Năng lực làm việc là khả năng giải quyết vấn đề. Năng lực làm dân là biết làm chủ đất nước. Khi có những năng lực này, con người sẽ thực hiện được những điều mình muốn. Mỗi người sẽ trở thành một “tế bào hạnh phúc”, một “nhà máy hạnh phúc”, “sản xuất hạnh phúc” cho mình và cho mọi người.
Xã hội ngày nay không ai là nhỏ bé, trừ khi tự mình muốn thế. Ai cũng có thể làm được những việc lớn hoặc làm những việc nhỏ với tình yêu lớn. Khi chọn được lẽ sống phù hợp và sống hết mình với nó, mỗi người sẽ có được hạnh phúc trọn vẹn. Khi đó, ta không chỉ có những khoảnh khắc hạnh phúc, mà còn có cả một cuộc đời hạnh phúc. Khi đó, tôi hạnh phúc, bạn hạnh phúc và chúng ta hạnh phúc. Đó là lúc ta thực sự “chạm” vào hạnh phúc!
