Cuộc đời Chí Phèo, từ khi lọt lòng đến lúc lìa đời, là một chuỗi dài những bi kịch. Phân tích bi kịch cái chết của Chí Phèo giúp ta hiểu sâu sắc hơn về quá trình tha hóa và khát vọng lương thiện của người nông dân nghèo khổ trong xã hội cũ.
Bi Kịch Bắt Nguồn Từ Sự Cô Đơn và Khao Khát Lương Thiện
Chí Phèo thức tỉnh vào một buổi sáng, nhận ra sự cô đơn cùng nỗi khát khao được sống một cuộc đời bình thường như bao người lương thiện khác. Ước mơ giản dị ấy tưởng chừng như dễ dàng, nhưng lại là điều xa xỉ đối với một kẻ đã lún quá sâu vào bùn lầy tội lỗi.
Hình ảnh “Chí Phèo bưng bát cháo hành” là biểu tượng cho sự thức tỉnh lương tri, thể hiện khát vọng hoàn lương cháy bỏng trong con người tưởng chừng đã chai sạn. Bát cháo hành của Thị Nở không chỉ là món ăn, mà còn là liều thuốc xoa dịu tâm hồn, khơi dậy bản chất người trong Chí Phèo.
Thế nhưng, Chí Phèo bị từ chối phũ phàng. Thị Nở, dù thương cảm, vẫn không thể vượt qua rào cản định kiến xã hội để chấp nhận một kẻ “không cha không mẹ, không cửa không nhà”. Chí Phèo tuyệt vọng nhận ra rằng cánh cửa cuộc đời lương thiện đã khép lại vĩnh viễn trước mắt mình. Hắn đau đớn không chỉ vì bị từ chối tình yêu, mà còn vì ý thức được rằng mình đã không còn là người lương thiện nữa.
Cái Chết Như Một Lời Tố Cáo Đau Xót
Nỗi đau tột cùng đẩy Chí Phèo đến bờ vực của sự tuyệt vọng. Hắn tìm đến rượu để quên sầu, nhưng trong cơn say, bản năng trả thù trỗi dậy. Ban đầu, hắn muốn tìm Thị Nở để trút giận, nhưng rồi nhận ra kẻ thực sự đẩy hắn vào bi kịch này chính là Bá Kiến, kẻ đã lợi dụng, bóc lột và biến hắn thành công cụ.
Hình ảnh Chí Phèo cầm dao tìm Bá Kiến thể hiện đỉnh điểm của sự phẫn uất, là sự phản kháng của một con người bị dồn đến bước đường cùng. Cái chết của Bá Kiến không chỉ là hành động trả thù cá nhân, mà còn là sự lật đổ của tầng lớp nông dân nghèo khổ đối với giai cấp thống trị.
Trong cơn say, Chí Phèo đâm chết Bá Kiến, rồi tự kết liễu cuộc đời mình bằng chính con dao đó. Cái chết của Chí Phèo là một lời cảnh tỉnh đanh thép cho xã hội, thức tỉnh lương tri của những kẻ còn đang chìm đắm trong định kiến và sự vô cảm.
Ý Nghĩa Triết Học và Nhân Văn Sâu Sắc
Cái chết của Chí Phèo không đơn thuần là sự kết thúc của một kiếp người. Đó là sự chấm dứt của một bi kịch, nhưng đồng thời cũng là sự khởi đầu của một triết lý mới: xã hội phải chịu trách nhiệm cho những số phận bị vùi dập, bị tước đoạt nhân tính. Chí Phèo không chỉ là nạn nhân của số phận, mà còn là nạn nhân của một xã hội bất công, nơi những người yếu thế bị đẩy đến bước đường cùng.
Hình ảnh hai xác chết nằm cạnh nhau là biểu tượng cho sự sụp đổ của một xã hội mục ruỗng, nơi cái ác và cái thiện cùng diệt vong. Cái chết của Bá Kiến và Chí Phèo đặt ra câu hỏi nhức nhối về trách nhiệm của xã hội đối với những số phận bi thảm, đồng thời khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm.
Nam Cao, thông qua cái chết của Chí Phèo, đã khẳng định khát vọng sống lương thiện luôn tiềm ẩn trong mỗi con người, dù bị vùi dập đến đâu. Đồng thời, tác phẩm cũng là lời kêu gọi tha thiết về một xã hội công bằng, nhân ái, nơi con người được sống đúng với bản chất tốt đẹp của mình.
