Mùa xuân, mùa của sự sống, của những khởi đầu mới mẻ, luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca. Trong kho tàng văn học Việt Nam, bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải nổi bật như một nốt nhạc trầm xao xuyến, nhẹ nhàng mà sâu lắng, thể hiện tình yêu tha thiết với quê hương, đất nước và khát vọng cống hiến trọn đời.
Mở đầu bài thơ là bức tranh mùa xuân xứ Huế nên thơ, bình dị:
Dòng sông xanh biếc mùa xuân, điểm xuyết bông hoa tím biếc mộng mơ.
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Dòng sông Hương êm đềm trôi, mang sắc xanh biếc đặc trưng, điểm xuyết trên đó là bông hoa lục bình tím biếc, loài hoa quen thuộc của vùng quê. Tiếng chim chiền chiện hót vang vọng giữa không gian bao la, đánh thức cả đất trời sau giấc ngủ đông. Tiếng “ơi” thốt lên đầy ngạc nhiên, thích thú, hòa cùng câu hỏi tu từ “hót chi mà vang trời” thể hiện niềm vui sướng, say mê của tác giả trước vẻ đẹp của mùa xuân. Âm thanh tiếng chim như hữu hình, kết tinh thành “giọt long lanh”, được nhà thơ trân trọng “đưa tay tôi hứng”, một hành động nhẹ nhàng mà chứa đựng biết bao tình cảm.
Từ cảm xúc trước vẻ đẹp thiên nhiên, Thanh Hải hướng đến mùa xuân của đất nước, của những con người đang ngày đêm lao động, chiến đấu:
Mùa xuân mang lộc biếc đến chiến sĩ nơi tiền tuyến.
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng” tượng trưng cho hai nhiệm vụ thiêng liêng: bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. “Lộc” không chỉ là chồi non, lộc biếc của mùa xuân mà còn là sức sống, niềm tin, hy vọng vào tương lai tươi sáng của đất nước. Tất cả hòa quyện trong không khí khẩn trương, sôi động:
Khí thế xây dựng đất nước hối hả, thôi thúc lòng người.
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao.
Điệp từ “tất cả” cùng các từ láy “hối hả”, “xôn xao” đã diễn tả nhịp điệu sống hối hả, sôi động của đất nước trong mùa xuân mới. Từ đó, nhà thơ suy ngẫm về lịch sử hào hùng của dân tộc:
Đất nước như sao Khuê dẫn lối, kiên cường vượt khó vươn lên.
Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Bốn ngàn năm lịch sử là cả một chặng đường dài với biết bao thăng trầm, gian khổ. Thế nhưng, đất nước vẫn kiên cường vượt qua mọi khó khăn, vươn lên như “vì sao” tỏa sáng trên bầu trời. Hình ảnh so sánh này thể hiện niềm tin mãnh liệt vào tương lai tươi đẹp của dân tộc.
Trước vẻ đẹp của mùa xuân, nhà thơ bày tỏ ước nguyện chân thành:
Ước nguyện hóa thân, cống hiến cho đời những điều tốt đẹp nhất.
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào họa ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Thanh Hải ước nguyện được hóa thân thành những hình ảnh bình dị, gần gũi của thiên nhiên: “con chim hót”, “cành hoa”, “nốt trầm”. Ước nguyện ấy thể hiện sự khiêm nhường, giản dị, đồng thời cho thấy khát vọng được cống hiến, làm đẹp cho cuộc đời.
Và cuối cùng, nhà thơ khẳng định lẽ sống cao đẹp:
Tuổi xuân dâng hiến, dù xanh hay bạc mái đầu.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
“Mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ sâu sắc, thể hiện khát vọng được sống có ý nghĩa, được cống hiến trọn đời cho quê hương, đất nước. Lời thơ giản dị, chân thành nhưng chứa đựng một triết lý sống cao đẹp, khơi gợi trong lòng người đọc niềm xúc động, tự hào.
Khép lại bài thơ là khúc hát ca ngợi quê hương:
Khúc ca Nam Bình, Nam Ai vang vọng, tình nước non nồng thắm.
Mùa xuân – ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
Âm hưởng dân ca xứ Huế ngọt ngào, sâu lắng như lời tri ân của nhà thơ đối với quê hương, đất nước. Tình yêu quê hương, đất nước đã hòa quyện trong từng câu chữ, tạo nên một khúc ca mùa xuân bất tận.
“Mùa xuân nho nhỏ” không chỉ là một bài thơ hay mà còn là một triết lý sống cao đẹp. Bài thơ đã khơi gợi trong lòng người đọc tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc và khát vọng cống hiến cho cuộc đời. Dù thời gian trôi qua, những vần thơ của Thanh Hải vẫn sống mãi trong trái tim của mỗi người Việt Nam, nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm với quê hương và ý nghĩa của một cuộc đời đáng sống.
