Hai khổ thơ đầu trong bài “Viếng lăng Bác” của Viễn Phương là những dòng cảm xúc chân thành, sâu lắng của một người con miền Nam khi lần đầu tiên đặt chân đến lăng Bác. Bài thơ không chỉ thể hiện niềm kính yêu vô hạn đối với vị lãnh tụ vĩ đại mà còn gợi lên những hình ảnh biểu tượng đẹp đẽ về đất nước và con người Việt Nam.
Hàng tre xanh ngát trước lăng Bác, biểu tượng cho sức sống và sự kiên cường của dân tộc Việt Nam.
Khổ thơ đầu tiên mở ra bằng một lời chào giản dị, mộc mạc nhưng chứa đựng tất cả tình cảm của người con xa quê trở về:
“Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác”
Cách xưng hô “con – Bác” mang đậm âm hưởng của miền Nam, vừa thể hiện sự kính trọng, vừa gợi lên sự gần gũi, thân thương như trong một gia đình. Từ “thăm” được sử dụng thay cho “viếng” cũng là một cách nói giảm, nói tránh, làm dịu đi nỗi đau mất mát, đồng thời khẳng định sự bất tử của Bác trong lòng dân tộc.
Tiếp theo đó là hình ảnh hàng tre xanh bát ngát:
“Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”
Hàng tre không chỉ là một hình ảnh thực, gợi lên khung cảnh thanh bình, quen thuộc của làng quê Việt Nam mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Tre tượng trưng cho sự kiên cường, bất khuất, tinh thần đoàn kết của dân tộc Việt Nam trước mọi khó khăn, thử thách. Cụm từ “bão táp mưa sa” gợi nhớ đến những năm tháng gian khổ, hy sinh trong chiến tranh, nhưng hàng tre vẫn “đứng thẳng hàng”, thể hiện ý chí quật cường, không chịu khuất phục của dân tộc. Tiếng “Ôi!” thể hiện cảm xúc trào dâng, niềm tự hào về vẻ đẹp của đất nước, con người Việt Nam.
Mặt trời trên lăng Bác, biểu tượng cho ánh sáng và sự vĩ đại của Hồ Chí Minh.
Khổ thơ thứ hai thể hiện cảm xúc của tác giả khi đứng trước lăng Bác:
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân”
Hình ảnh “mặt trời” được lặp lại hai lần, tạo nên một sự liên tưởng độc đáo. “Mặt trời đi qua trên lăng” là mặt trời của tự nhiên, mang ánh sáng và sự sống đến cho muôn loài. “Mặt trời trong lăng” là hình ảnh ẩn dụ cho Bác Hồ, người đã soi đường chỉ lối, mang lại độc lập, tự do cho dân tộc. Màu “đỏ” của mặt trời trong lăng tượng trưng cho lý tưởng cách mạng, cho sự hy sinh cao cả của Bác. Điệp ngữ “ngày ngày” nhấn mạnh sự vĩnh hằng của ánh sáng và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Hình ảnh “dòng người đi trong thương nhớ” gợi lên nỗi tiếc thương vô hạn của nhân dân đối với Bác. Dòng người ấy được ví như “tràng hoa”, thể hiện lòng thành kính, biết ơn sâu sắc. Cụm từ “bảy mươi chín mùa xuân” là một cách nói hoán dụ, chỉ cuộc đời 79 năm đầy cống hiến của Bác cho dân tộc.
Tóm lại, hai khổ thơ đầu của bài “Viếng lăng Bác” là một khúc nhạc du dương, thể hiện tình cảm chân thành, sâu sắc của Viễn Phương đối với Bác Hồ. Bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh biểu tượng, ẩn dụ, kết hợp với ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật lay động lòng người. Qua đó, tác giả đã ca ngợi công lao vĩ đại của Bác, đồng thời khẳng định sự bất tử của Người trong lòng dân tộc Việt Nam.
