Anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long hiện lên với vẻ đẹp giản dị mà cao quý, phần lớn được hun đúc từ hoàn cảnh sống và làm việc đặc biệt của anh.
Anh sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m, một trạm khí tượng giữa mây mù bao phủ. Công việc của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất và dự báo thời tiết, phục vụ sản xuất và chiến đấu.
Hoàn cảnh sống và làm việc của anh khắc nghiệt và cô đơn. Sự heo hút, vắng vẻ của núi rừng, sự đơn điệu của công việc là những thử thách lớn đối với một chàng trai trẻ. Khó khăn lớn nhất có lẽ là phải đối mặt với sự cô đơn triền miên, nỗi “thèm người” đến mức anh phải lăn cây chặn xe khách để có cơ hội được trò chuyện.
Tuy nhiên, anh đã vượt qua hoàn cảnh bằng lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm cao và những suy nghĩ sâu sắc. Anh hiểu rằng công việc của mình tuy nhỏ bé nhưng đóng góp vào công việc chung của đất nước, của mọi người.
Anh làm việc tự giác, tận tụy, bất kể thời tiết khắc nghiệt. Dù nửa đêm mưa tuyết, gió lạnh, anh vẫn dậy đúng giờ để ghi và báo “ốp”. Anh cảm thấy hạnh phúc khi biết rằng nhờ dự báo kịp thời của mình, anh đã góp phần vào chiến thắng của không quân trên bầu trời Hàm Rồng.
Anh yêu công việc của mình và kể về nó một cách say sưa, tự hào. Với anh, công việc là niềm vui, là lẽ sống.
“Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi công việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất”. Những lời tâm sự giản dị, chân chất ấy cho thấy vẻ đẹp nhân cách đáng trân trọng của anh. Công việc đã trở thành niềm vui, niềm hạnh phúc và là lẽ sống của đời anh. Động cơ làm việc vì mọi người, vì Tổ quốc của anh đã khiến ông họa sĩ và mỗi chúng ta phải thầm nhủ “người con trai ấy đáng yêu thật”.
