Bài thơ “Con cò” của Chế Lan Viên là một tác phẩm đặc sắc, khai thác hình ảnh con cò quen thuộc trong ca dao, lời ru để thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng và những ý nghĩa sâu sắc của lời ru đối với cuộc đời mỗi con người. Bài thơ không chỉ là lời ngợi ca tình mẹ mà còn là sự suy ngẫm về những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp.
Bài thơ “Con cò” được Chế Lan Viên sáng tác năm 1962, in trong tập “Hoa ngày thường – Chim báo bão”. Đây là giai đoạn mà nhà thơ đã có những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời, về mối liên hệ giữa cá nhân và cộng đồng, giữa hiện tại và quá khứ.
Chế Lan Viên – Người nghệ sĩ tài hoa:
Chế Lan Viên (1920-1989), tên thật là Phan Ngọc Hoan, quê ở Quảng Trị nhưng lớn lên ở Bình Định. Ông là một trong những nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại, với phong cách thơ độc đáo, giàu chất trí tuệ và triết lý.
Trước Cách mạng tháng Tám, Chế Lan Viên nổi tiếng với phong trào thơ mới qua tập “Điêu tàn” (1937). Sau Cách mạng, thơ ông chuyển hướng sang ca ngợi cuộc sống mới, con người mới, với giọng điệu trữ tình, sâu lắng. Ông được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.
Giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:
Bài thơ “Con cò” được chia làm ba phần chính:
- Phần 1: Hình ảnh con cò trong lời ru, gắn liền với tuổi thơ và cuộc đời lam lũ của mẹ.
- Phần 2: Con cò đi vào tiềm thức, trở thành người bạn đồng hành trên mọi nẻo đường đời.
- Phần 3: Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh con cò – tượng trưng cho tấm lòng người mẹ.
Phân tích chi tiết bài thơ:
Mở đầu bài thơ là những câu ca dao quen thuộc, gợi lên hình ảnh con cò trong lời ru của mẹ: “Con cò bé bé/ Nó đậu cành tre/ Đi ăn đêm về/ Đậu phải cành mềm”. Hình ảnh con cò tượng trưng cho sự tần tảo, chịu thương chịu khó của người mẹ, luôn lo lắng, chăm sóc cho con.
“Ngủ yên! Ngủ yên! Cánh cò trắng/ Bay la bay lả, bay la/ …Cò ăn đêm, cò ngủ ngày/ Việc nhà con có, con hay giúp người”. Những câu thơ này thể hiện tình yêu thương vô bờ bến của mẹ dành cho con, mong con ngủ ngon giấc, lớn lên khỏe mạnh.
Hình ảnh con cò không chỉ xuất hiện trong lời ru mà còn theo con suốt cả cuộc đời: “Mai khôn lớn con theo cò đi học/ Cò ăn cò uống cò đi làm”. Cò trở thành người bạn đồng hành, động viên, khuyến khích con trên con đường học tập và trưởng thành.
Đặc biệt, Chế Lan Viên đã nâng hình ảnh con cò lên một tầm cao mới, trở thành biểu tượng cho tấm lòng người mẹ: “Dù ở gần con, dù ở xa con/ Lên rừng xuống biển, cò vẫn là cò/ Cò mãi yêu con…”. Tình mẹ là tình yêu vĩnh cửu, không gì có thể thay thế được.
Bài thơ sử dụng thể thơ tự do, kết hợp với các yếu tố ca dao, dân ca, tạo nên âm hưởng ngọt ngào, sâu lắng. Ngôn ngữ thơ giản dị, giàu hình ảnh, biểu tượng, mang đậm chất triết lý.
Giá trị và ý nghĩa của “Bài Con Cò”:
Bài thơ “Con cò” không chỉ là một tác phẩm văn học xuất sắc mà còn là một bài học sâu sắc về tình mẫu tử, về những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Bài thơ giúp chúng ta hiểu thêm về tấm lòng cao cả của người mẹ, về ý nghĩa của lời ru trong cuộc đời mỗi con người. Đồng thời, bài thơ cũng nhắc nhở chúng ta phải biết trân trọng, yêu thương và đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.
