Hội Gióng, một di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại được UNESCO công nhận, là một lễ hội đặc sắc diễn ra tại Đền Phù Đổng (Gia Lâm) và Đền Sóc (Sóc Sơn), Hà Nội. Lễ hội này tái hiện lại một cách sinh động và đầy màu sắc truyền thuyết về Thánh Gióng, người anh hùng dũng cảm đã đánh tan giặc Ân, bảo vệ bờ cõi và mang lại hòa bình cho đất nước.
Truyền thuyết kể rằng, tại làng Phù Đổng, có một người phụ nữ mang thai một cách kỳ lạ và sinh ra một cậu bé khôi ngô tuấn tú. Lên ba tuổi, cậu bé vẫn chưa biết nói cười, chỉ nằm trong thúng. Khi nghe tin vua tìm người tài giỏi đánh giặc, cậu bé bỗng lớn nhanh như thổi, xung phong ra trận và đánh tan quân xâm lược. Sau chiến thắng, Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt bay về trời, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng dân tộc.
Để tưởng nhớ công ơn to lớn của Thánh Gióng, nhân dân ta đã lập đền thờ và tổ chức hội hằng năm. Hội Gióng không chỉ là dịp để tưởng nhớ người anh hùng mà còn là cơ hội để cộng đồng gắn kết, thể hiện lòng yêu nước và khát vọng hòa bình. Lễ hội được tổ chức công phu, với nhiều nghi thức và hoạt động văn hóa đặc sắc, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
Hội Gióng ở Đền Phù Đổng diễn ra từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 4 Âm lịch. Các gia đình vinh dự được chọn đóng các vai quan trọng như Ông Hiệu, cô Tướng, phường Áo đen, phường Áo đỏ… phải chuẩn bị kỹ lưỡng và kiêng cữ từ trước đó hàng tháng.
Vào ngày chính hội, sau các nghi thức tế Thánh trang trọng, dân làng tổ chức rước nước lau rửa tự khí từ giếng đền Mẫu, rước cờ “lệnh” từ đền Mẫu lên đền Thượng, lễ khám đường, lễ duyệt tướng… Đặc biệt, hai trận đánh cờ ở Đống Đàm và Soi Bia là những hoạt động náo nhiệt và thu hút nhất. Trên ba chiếc chiếu tượng trưng cho chiến trường, ông Hiệu cờ thực hiện các động tác “đánh cờ” khéo léo, tái hiện lại cuộc chiến đấu dũng cảm của Thánh Gióng. Tiếng hò reo, tiếng chiêng trống vang dội, thể hiện sự quyết liệt của trận đánh và niềm tin vào chiến thắng.
Hội Gióng ở Đền Sóc diễn ra từ mùng 6 đến mùng 8 tháng giêng hằng năm. Việc chuẩn bị vật tế lễ, đặc biệt là việc đan voi và làm giò hoa tre, được tiến hành từ nhiều tuần lễ trước đó. Các thôn được phân công cụ thể việc rước các vật phẩm tế lễ, như thôn Vệ Linh rước giò hoa tre, thôn Dược Thượng rước voi, thôn Đan Tảo rước trầu cau…
Sau phần nghi thức tắm tượng Thánh Gióng và cung tiến lễ vật, tục “cướp hoa tre” cầu may và tục chém “tướng” (giặc) là những hoạt động sôi nổi nhất. Tục cướp hoa tre thể hiện mong muốn được may mắn, còn tục chém tướng giặc thể hiện tinh thần chiến thắng và khát vọng hòa bình.
Hội Gióng ở Đền Phù Đổng và Đền Sóc không chỉ là một lễ hội truyền thống mà còn là một biểu tượng văn hóa, thể hiện lòng yêu nước, tinh thần thượng võ và khát vọng hòa bình của dân tộc Việt Nam. Lễ hội này góp phần giáo dục truyền thống, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, đồng thời quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Với những giá trị văn hóa to lớn, Hội Gióng xứng đáng là một di sản văn hóa phi vật thể cần được gìn giữ và phát huy.
