Điệp ngữ là một biện pháp tu từ quan trọng, góp phần làm tăng tính biểu cảm và giá trị nghệ thuật của tác phẩm văn học. Vậy, điệp ngữ là gì? Có những loại điệp ngữ nào? Tác dụng của chúng ra sao? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết này.
Điệp ngữ (hay còn gọi là điệp từ) là biện pháp lặp lại một từ, cụm từ, hoặc câu nhằm mục đích nhấn mạnh, tạo nhịp điệu, hoặc tăng cường tính biểu cảm cho đoạn văn, bài thơ. Việc sử dụng điệp ngữ một cách khéo léo giúp tác giả truyền tải thông điệp một cách sâu sắc và hiệu quả hơn đến người đọc.
Ví dụ, trong câu thơ “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng, thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ” (Viễn Phương), việc lặp lại từ “mặt trời” không chỉ tạo nhịp điệu mà còn gợi lên sự vĩ đại, trường tồn của Bác Hồ, đồng thời thể hiện lòng thành kính, ngưỡng mộ của tác giả.
Tác dụng của điệp ngữ:
- Nhấn mạnh: Điệp ngữ có khả năng đặc biệt trong việc làm nổi bật một ý tưởng, cảm xúc, hoặc sự kiện quan trọng. Việc lặp lại giúp thu hút sự chú ý của người đọc, khiến họ ghi nhớ và suy ngẫm sâu sắc hơn về nội dung được đề cập.
- Tạo nhịp điệu: Sự lặp lại của từ ngữ, cụm từ tạo nên một âm hưởng, nhịp điệu đặc biệt cho câu văn, bài thơ. Điều này làm cho tác phẩm trở nên du dương, dễ đọc, dễ nghe và dễ đi vào lòng người.
- Tăng tính biểu cảm: Điệp ngữ là một công cụ hữu hiệu để thể hiện cảm xúc, thái độ của tác giả. Nó giúp người đọc cảm nhận rõ hơn về tình cảm, suy tư mà tác giả muốn truyền tải, từ đó tạo nên sự đồng cảm và kết nối giữa người viết và người đọc.
Các loại điệp ngữ phổ biến:
-
Điệp ngữ cách quãng: Đây là loại điệp ngữ mà từ ngữ được lặp lại không liên tiếp, có những yếu tố khác xen vào giữa các lần lặp.
Ví dụ: “Xuân đang tới, nghĩa là xuân đang tới,
Xuân còn non, nghĩa là xuân còn non.” (Xuân Diệu)Trong đoạn thơ này, từ “xuân” được lặp lại cách quãng, tạo nên một âm hưởng vui tươi, rộn ràng, thể hiện niềm hân hoan đón chào mùa xuân của tác giả.
-
Điệp ngữ nối tiếp: Loại điệp ngữ này lặp lại từ ngữ một cách liên tục, liền kề nhau trong câu hoặc đoạn văn.
Ví dụ: “Tôi yêu em, yêu em, yêu em tha thiết.”
Việc lặp lại liên tục cụm từ “yêu em” nhấn mạnh tình cảm mãnh liệt, sâu sắc của người nói dành cho đối phương.
-
Điệp ngữ chuyển tiếp (Điệp vòng): Đây là hình thức điệp ngữ mà từ hoặc cụm từ cuối câu trước được lặp lại ở đầu câu sau, tạo thành một vòng tròn liên kết.
Ví dụ: “Người ta đi cấy lấy công,
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời, trông đất, trông mây,
Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm…”Từ “trông” được lặp lại ở đầu các câu thơ liên tiếp, tạo nên một vòng lặp, thể hiện sự vất vả, khó nhọc của người nông dân trong công việc đồng áng.
Hiểu rõ về điệp ngữ và các loại điệp ngữ giúp chúng ta cảm thụ văn học sâu sắc hơn, đồng thời nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp và sáng tạo. Việc nhận biết và phân tích tác dụng của điệp ngữ là một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn THCS, đặc biệt là ở lớp 8 và lớp 9.
