Bài thơ “Gặp lá cơm nếp” của Thanh Thảo, một tác phẩm được trân trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 7, bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống”, đã chạm đến trái tim của nhiều độc giả bởi sự giản dị và sâu lắng. Bài thơ là sự kết hợp hài hòa giữa tình yêu quê hương, đất nước và tình mẫu tử thiêng liêng.
Thanh Thảo, một nhà thơ quen thuộc với những vần thơ giàu cảm xúc, đặc biệt là những tác phẩm được đưa vào giảng dạy trong nhà trường, đã gửi gắm những rung động sâu sắc về quê hương và người mẹ kính yêu qua “Gặp lá cơm nếp”. Quê hương trong trái tim Thanh Thảo là những kỷ niệm ngọt ngào, là những hương vị thân thương đã gắn bó suốt tuổi thơ, khó phai mờ:
Xa nhà đã mấy năm
Thèm bát cơm mùa gặt
Khói bay ngang tầm mắt
Mùi xôi sao lạ lùng.
Khoảng thời gian xa quê hương, “đã mấy năm”, là những năm tháng nhà thơ khoác áo lính, tạm gác lại tình riêng để phụng sự Tổ quốc. Nỗi nhớ nhà, nhớ quê luôn thường trực trong trái tim người lính. Trên đường hành quân, nhà thơ bất ngờ bắt gặp mùi hương quen thuộc của lá cơm nếp, gợi lại ký ức về những bữa cơm gia đình, về mùa gặt no ấm. Hình ảnh “Khói bay ngang tầm mắt” có lẽ là khói bếp từ những mái nhà ven đường, một hình ảnh bình dị nhưng lại chất chứa bao kỷ niệm, khiến nhà thơ không khỏi bồi hồi xúc động.
Ký ức về người mẹ tảo tần, luôn yêu thương chăm sóc gia đình, có lẽ là điều khắc sâu nhất trong tâm trí nhà thơ:
Mẹ ở đâu, chiều nay
Nhặt lá về đun bếp
Câu hỏi tu từ “Mẹ ở đâu, chiều nay” thể hiện sự trào dâng cảm xúc, nỗi nhớ mong da diết. Nhà thơ tự hỏi không biết mẹ mình giờ ra sao, có còn khỏe mạnh, có còn nhặt lá đun bếp nấu xôi như ngày xưa? Hương vị xôi nếp mẹ nấu ngày ấy vẫn còn phảng phất đâu đây, vương vấn trong lòng người con xa xứ:
Phải mẹ thổi cơm nếp
Mà thơm suốt đường con
Hương vị nếp xôi quê nhà, một món ăn bình dị, dân dã, nhưng đối với Thanh Thảo, nó còn quý giá hơn cả những món cao lương mỹ vị. Bởi lẽ, món nếp xôi ấy không chỉ thơm ngon bởi hương vị của mùa lúa mới, mà còn chứa đựng cả tấm lòng thiêng liêng, cao quý của người mẹ. Dù có thưởng thức bao món ngon trên đời, hương vị nếp xôi của mẹ nấu vẫn là món ăn mà nhà thơ mãi nhớ về:
Ôi mùi vị quê hương
Con làm sao quên được
Tình yêu đất nước và tình yêu mẹ trong trái tim Thanh Thảo lớn lao như nhau, không thể so sánh hơn kém, vì cả hai đều là lẽ sống, là nguồn động lực để nhà thơ vượt qua mọi khó khăn:
Mẹ già và đất nước
Chia đều nỗi nhớ thương
Với thể thơ năm chữ ngắn gọn, nhịp điệu hài hòa, bài thơ “Gặp lá cơm nếp” của Thanh Thảo đã khắc họa chân thực những cảm xúc sâu lắng, chân thành của ông đối với mẹ và quê hương. Tình cảm ấy không phải ai cũng dễ dàng cảm nhận và thể hiện được. Bài thơ mang đến một thông điệp ý nghĩa về tình yêu gia đình, quê hương, đất nước, lan tỏa những giá trị tốt đẹp đến tâm hồn người đọc.
