Đề tài người lính và chiến tranh luôn là nguồn cảm hứng vô tận cho thi ca. Chính Hữu, với bài thơ “Đồng chí”, đã khắc họa một cách chân thực và xúc động vẻ đẹp tình đồng đội thiêng liêng, đặc biệt qua ba câu thơ cuối:
“Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo.”
Ba câu thơ này không chỉ là một kết thúc, mà còn là biểu tượng cao đẹp về tình đồng chí, đồng đội, về cuộc đời người chiến sĩ.
Bức ảnh mô tả người lính đứng gác trong đêm, ánh trăng chiếu rọi, thể hiện sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên, đồng thời gợi lên sự hy sinh thầm lặng của người chiến sĩ.
“Đêm nay rừng hoang sương muối” – một bức tranh khắc nghiệt của thiên nhiên hiện ra trước mắt. Rừng hoang vu, sương muối giăng kín, cái lạnh cắt da cắt thịt. Câu thơ gợi sự khắc nghiệt của chiến tranh, sự thiếu thốn về vật chất mà người lính phải đối mặt. Tuy nhiên, chính trong hoàn cảnh ấy, tình đồng chí lại càng trở nên ấm áp và thiêng liêng.
“Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới” – hình ảnh những người lính sát cánh bên nhau, sẵn sàng chiến đấu. Họ không đơn độc giữa rừng hoang, họ có đồng đội, có những người cùng chung lý tưởng, cùng chung mục tiêu bảo vệ Tổ quốc. Tình đồng chí là sức mạnh, là điểm tựa giúp họ vượt qua mọi khó khăn, nguy hiểm. Tư thế “chờ giặc tới” thể hiện sự chủ động, kiên cường, tinh thần quyết chiến quyết thắng của người lính cách mạng.
Hình ảnh người lính đứng gác dưới ánh trăng gợi lên vẻ đẹp lãng mạn giữa sự khốc liệt của chiến tranh, đồng thời thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng.
“Đầu súng trăng treo” – một hình ảnh thơ độc đáo, sáng tạo, mang đậm chất hiện thực và lãng mạn. “Súng” tượng trưng cho chiến tranh, cho sự khốc liệt, tàn bạo. “Trăng” tượng trưng cho hòa bình, cho vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng của thiên nhiên. Sự kết hợp giữa “súng” và “trăng” tạo nên một biểu tượng về người lính – chiến sĩ và thi sĩ, mạnh mẽ và lãng mạn, kiên cường và giàu lòng yêu thương. “Trăng treo” trên “đầu súng” gợi lên một không gian thanh bình, yên ả, một khát vọng về một tương lai tươi sáng, nơi không còn chiến tranh, không còn đau thương mất mát.
Hình ảnh “Đầu súng trăng treo” không chỉ là một hình ảnh tả thực mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện khát vọng hòa bình của người lính.
“Đầu súng trăng treo” còn là một phát hiện, một sáng tạo bất ngờ về vẻ đẹp bình dị và cao cả trong tâm hồn người chiến sĩ. Hình tượng này góp phần nâng cao giá trị bài thơ và trở thành nhan đề cho cả tập thơ.
Ba câu thơ cuối bài “Đồng chí” là một khúc ca về tình đồng đội thiêng liêng, về vẻ đẹp của người lính cách mạng. Nó khép lại bài thơ bằng một hình ảnh vừa hiện thực vừa lãng mạn, gợi lên những cảm xúc sâu lắng trong lòng người đọc. Bài thơ đã góp phần khẳng định vị trí của Chính Hữu trong nền văn học Việt Nam hiện đại, là một trong những tác phẩm tiêu biểu về đề tài người lính và chiến tranh.
