Câu chuyện về mối quan hệ giữa Xuân Diệu Và Xuân Quỳnh, hai nhà thơ lớn của Việt Nam, không chỉ là những vần thơ lay động lòng người mà còn là những giai thoại, những góc khuất ít ai biết đến. Một trong những sự việc được nhắc đến nhiều nhất liên quan đến tuyển tập “Thơ Việt Nam 1945-1985” (NXB Văn học, 1985).
Theo nhà phê bình Vương Trí Nhàn, sự việc bắt nguồn từ việc Xuân Diệu cảm thấy không hài lòng khi Xuân Quỳnh có nhiều bài thơ được chọn in trong tuyển tập.
“Cậy tuổi già, Xuân Diệu đi khắp nơi rêu rao, cho là Xuân Quỳnh không đáng như thế, chẳng qua đây là một nhà thơ nữ xinh đẹp nên chài được mọi người, khiến cho tuyển thơ chẳng còn thể thống gì nữa”.
Về phía Xuân Quỳnh, bà cũng không hề im lặng trước những lời bàn tán của Xuân Diệu.
“Thấy Xuân Diệu công khai nói mình ngay cả trong các buổi họp mà bản thân mình không dự, Xuân Quỳnh cho là bị xúc phạm, và nghĩ chuyện trả thù bằng cách viết thư thẳng cho Xuân Diệu”.
Nội dung bức thư mà Xuân Quỳnh gửi cho Xuân Diệu được nhà phê bình Vương Trí Nhàn tiết lộ rằng: “Xuân Quỳnh dùng tới những lời lẽ đáo để nhất, cốt có thể làm cho Xuân Diệu đau đến chết điếng đi mà không sao cự lại nổi… Xuân Quỳnh đặt câu hỏi về những thay đổi trong mấy chục năm cuối đời của Xuân Diệu và tự trả lời: Chẳng qua Xuân Diệu chỉ muốn xây dựng uy tín riêng cho mình. Chứ thực ra Xuân Diệu không tài cán gì, thơ Xuân Diệu đã hỏng hẳn rồi, mất hết sự sinh động và tự nhiên rồi”.
Nhà thơ Chử Văn Long cũng nhắc đến câu chuyện này trong cuốn “Niềm khao khát vĩnh hằng”. Theo đó, lý do mâu thuẫn vẫn là việc chọn thơ, nhưng cách thắc mắc của Xuân Diệu được kể lại có khác hơn: “Lớp nhà thơ trước cách mạng như Xuân Diệu được in năm bài. Lớp chống Mỹ trong đó có Xuân Quỳnh được in ba bài. Xuân Diệu cho như thế là không cân xứng. Chỉ chọn Xuân Quỳnh hai bài là vừa phải. Và Xuân Diệu cũng xin rút xuống bốn bài (như vậy tỉ lệ bốn trên hai, gấp đôi Xuân Quỳnh). Vì chuyện ấy Xuân Quỳnh đã viết lá thư đáng buồn nói trên…”.
Tuy nhiên, thông tin về số lượng bài thơ được chọn in của Xuân Diệu và Xuân Quỳnh trong tuyển tập lại có sự khác biệt giữa các nguồn. Theo nhà thơ Quang Huy, một thành viên trong Ban tuyển chọn, Xuân Diệu không hề đề nghị rút bớt bài của mình và của Xuân Quỳnh. Ông chỉ nhớ có một lần Xuân Diệu đã nói: “Chị Xuân Quỳnh xinh đẹp thì đặt chị ấy vào chỗ xinh đẹp, chứ đừng đặt vào chỗ thơ này”.
TS Lưu Khánh Thơ, em dâu của Xuân Quỳnh, cho biết Xuân Quỳnh không quan trọng việc được chọn bao nhiêu bài, mà tức giận vì một câu nói. Bà cũng kể rằng, khi Xuân Diệu mất, Xuân Quỳnh đã rất ân hận và đến viếng ông.
Câu chuyện về Xuân Diệu và Xuân Quỳnh là một ví dụ điển hình cho thấy những phức tạp trong mối quan hệ giữa các văn nghệ sĩ, những mâu thuẫn cá nhân có thể nảy sinh từ những vấn đề liên quan đến sự nghiệp và danh tiếng. Nó cũng là một lời nhắc nhở về sự cần thiết của sự cảm thông và tha thứ.
