Quần thể sinh vật là một tập hợp các cá thể cùng loài, cùng sinh sống trong một không gian nhất định và có khả năng sinh sản để duy trì nòi giống. Số lượng cá thể trong quần thể không phải là một con số cố định mà luôn biến động theo thời gian, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau. Vậy, Quần Thể được điều Chỉnh Về Mức Cân Bằng Khi nào?
Để hiểu rõ hơn về trạng thái cân bằng của quần thể, chúng ta cần xem xét các yếu tố tác động đến sự biến động số lượng cá thể.
Các yếu tố ảnh hưởng đến sự biến động số lượng cá thể của quần thể:
- Yếu tố bên trong: Tỷ lệ sinh sản, tỷ lệ tử vong, mức độ di cư (nhập cư và xuất cư) của các cá thể trong quần thể.
- Yếu tố bên ngoài:
- Yếu tố vô sinh: Khí hậu (nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm), nguồn nước, chất dinh dưỡng, các yếu tố vật lý và hóa học khác.
- Yếu tố hữu sinh: Các mối quan hệ giữa các loài (cạnh tranh, ký sinh, vật ăn thịt, cộng sinh, hội sinh…), dịch bệnh.
Biến động số lượng thỏ và mèo rừng Canada thể hiện sự điều chỉnh số lượng cá thể trong quần thể.
Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể:
Quần thể có khả năng tự điều chỉnh số lượng cá thể để duy trì trạng thái cân bằng. Cơ chế này diễn ra thông qua sự tác động qua lại giữa các yếu tố bên trong và bên ngoài, tạo nên một hệ thống tự điều chỉnh phức tạp.
Khi số lượng cá thể tăng quá cao, vượt quá khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường, sự cạnh tranh giữa các cá thể sẽ trở nên gay gắt hơn, dẫn đến tỷ lệ tử vong tăng lên và tỷ lệ sinh sản giảm xuống. Đồng thời, quần thể cũng dễ bị tấn công bởi các loài ăn thịt và dịch bệnh. Những yếu tố này sẽ làm giảm số lượng cá thể của quần thể.
Mối quan hệ giữa vật ăn thịt và con mồi là một ví dụ điển hình về cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể trong quần thể.
Ngược lại, khi số lượng cá thể giảm quá thấp, quần thể sẽ dễ bị suy thoái do thiếu nguồn lực, khả năng sinh sản giảm sút và nguy cơ giao phối cận huyết tăng lên. Trong trường hợp này, tỷ lệ sinh sản có thể tăng lên và tỷ lệ tử vong giảm xuống, giúp phục hồi số lượng cá thể của quần thể.
Quần thể được điều chỉnh về mức cân bằng khi:
Quần thể đạt trạng thái cân bằng khi số lượng cá thể dao động quanh một giá trị trung bình, phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường. Trạng thái cân bằng này không phải là một con số cố định mà có thể thay đổi theo thời gian, tùy thuộc vào sự biến động của các yếu tố môi trường.
Như vậy, quần thể sinh vật luôn có xu hướng tự điều chỉnh để đạt được trạng thái cân bằng, đảm bảo sự tồn tại và phát triển bền vững trong môi trường sống. Sự hiểu biết về cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể có ý nghĩa quan trọng trong việc quản lý và bảo tồn các nguồn tài nguyên thiên nhiên.
