Lao động cụ thể là một khái niệm quan trọng trong kinh tế chính trị, đặc biệt là trong các học thuyết của Marx-Lenin. Để hiểu rõ hơn về lao động cụ thể, chúng ta cần đi sâu vào định nghĩa, các ví dụ thực tế và vai trò của nó trong việc tạo ra giá trị sử dụng.
Định Nghĩa Lao Động Cụ Thể
Lao động cụ thể là lao động được thực hiện dưới một hình thức cụ thể, gắn liền với một nghề nghiệp hoặc chuyên môn nhất định. Nó bao gồm các hoạt động có mục đích rõ ràng, sử dụng các công cụ và phương pháp lao động đặc thù để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ đáp ứng nhu cầu cụ thể của con người.
Ví dụ, lao động của một thợ mộc và lao động của một thợ may là hai loại lao động cụ thể khác nhau. Thợ mộc sử dụng cưa, bào, đục để chế tạo bàn ghế, trong khi thợ may sử dụng kim, chỉ, máy may để tạo ra quần áo. Mỗi loại lao động này có mục đích, phương pháp, công cụ và đối tượng lao động riêng biệt.
Lao động cụ thể tạo ra giá trị sử dụng của hàng hóa, tức là những đặc tính hữu ích của hàng hóa có khả năng thỏa mãn nhu cầu của người tiêu dùng.
Ví Dụ Chi Tiết Về Lao Động Cụ Thể
Để làm rõ hơn khái niệm này, chúng ta hãy xem xét một số ví dụ cụ thể:
-
Lao động của người thợ xây: Người thợ xây sử dụng xi măng, gạch, vữa và các công cụ xây dựng để xây dựng nhà cửa, cầu đường. Họ thực hiện các công việc như trộn vữa, đặt gạch, trát tường và hoàn thiện các bề mặt xây dựng. Mục đích của lao động này là tạo ra các công trình kiến trúc phục vụ nhu cầu ở, làm việc và sinh hoạt của con người.
-
Lao động của người thợ điện: Người thợ điện sử dụng dây điện, công tắc, ổ cắm và các thiết bị điện để lắp đặt, bảo trì và sửa chữa hệ thống điện trong các tòa nhà, nhà máy. Họ phải có kiến thức chuyên môn về điện, biết cách đấu nối dây điện, kiểm tra mạch điện và tuân thủ các quy tắc an toàn điện. Mục đích của lao động này là đảm bảo cung cấp điện an toàn và ổn định cho các hoạt động sinh hoạt và sản xuất.
-
Lao động của người nông dân: Người nông dân sử dụng cày, bừa, cuốc, xẻng và các công cụ nông nghiệp để trồng trọt và chăm sóc cây trồng. Họ thực hiện các công việc như gieo hạt, cấy lúa, tưới nước, bón phân, phun thuốc trừ sâu và thu hoạch. Mục đích của lao động này là sản xuất ra lương thực, thực phẩm và các sản phẩm nông nghiệp khác phục vụ nhu cầu tiêu dùng của xã hội.
-
Lao động của người đầu bếp: Người đầu bếp sử dụng dao, thớt, nồi, chảo và các dụng cụ nấu ăn để chế biến thực phẩm thành các món ăn ngon và bổ dưỡng. Họ phải có kiến thức về dinh dưỡng, biết cách lựa chọn nguyên liệu tươi ngon, chế biến món ăn theo công thức và trình bày món ăn sao cho hấp dẫn. Mục đích của lao động này là đáp ứng nhu cầu ăn uống và thưởng thức ẩm thực của con người.
-
Lao động của người lập trình viên: Người lập trình viên sử dụng máy tính, phần mềm lập trình và các công cụ phát triển phần mềm để viết mã, thiết kế và phát triển các ứng dụng, trang web và hệ thống phần mềm. Họ phải có kiến thức về ngôn ngữ lập trình, cấu trúc dữ liệu, thuật toán và quy trình phát triển phần mềm. Mục đích của lao động này là tạo ra các sản phẩm phần mềm đáp ứng nhu cầu của người dùng và doanh nghiệp.
Lao Động Trừu Tượng: Sự Khác Biệt và Mối Liên Hệ
Để hiểu rõ hơn về lao động cụ thể, chúng ta cần phân biệt nó với lao động trừu tượng. Lao động trừu tượng là sự tiêu hao sức lao động nói chung, không phân biệt hình thức cụ thể của nó. Nó là cơ sở để tạo ra giá trị của hàng hóa.
Ví dụ, khi một người công nhân làm việc trong nhà máy, họ có thể thực hiện các công việc cụ thể khác nhau như lắp ráp, kiểm tra chất lượng hoặc đóng gói sản phẩm. Tuy nhiên, xét về mặt trừu tượng, tất cả những công việc này đều là sự tiêu hao sức lao động, đóng góp vào việc tạo ra giá trị của sản phẩm.
Mối liên hệ giữa lao động cụ thể và lao động trừu tượng là: lao động cụ thể là hình thức biểu hiện của lao động trừu tượng. Thông qua các hoạt động lao động cụ thể, sức lao động trừu tượng được thể hiện và tạo ra giá trị sử dụng cho hàng hóa.
Quyền Lợi Của Người Lao Động Theo Pháp Luật Việt Nam
Pháp luật lao động Việt Nam quy định rõ các quyền lợi của người lao động nhằm đảm bảo sự công bằng và bảo vệ quyền lợi chính đáng của họ. Theo Điều 5 Bộ luật Lao động 2019, người lao động có các quyền sau:
-
Quyền làm việc: Tự do lựa chọn việc làm, nơi làm việc, nghề nghiệp, học nghề, nâng cao trình độ nghề nghiệp; không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, quấy rối tình dục tại nơi làm việc.
-
Quyền hưởng lương: Hưởng lương phù hợp với trình độ, kỹ năng nghề trên cơ sở thỏa thuận với người sử dụng lao động; được bảo hộ lao động, làm việc trong điều kiện bảo đảm về an toàn, vệ sinh lao động; nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm có hưởng lương và được hưởng phúc lợi tập thể.
-
Quyền tham gia tổ chức: Thành lập, gia nhập, hoạt động trong tổ chức đại diện người lao động, tổ chức nghề nghiệp và tổ chức khác theo quy định của pháp luật; yêu cầu và tham gia đối thoại, thực hiện quy chế dân chủ, thương lượng tập thể với người sử dụng lao động và được tham vấn tại nơi làm việc để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình; tham gia quản lý theo nội quy của người sử dụng lao động.
-
Quyền từ chối làm việc: Từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe trong quá trình thực hiện công việc.
-
Quyền chấm dứt hợp đồng lao động: Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật.
-
Quyền đình công: Đình công để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
-
Các quyền khác: Các quyền khác theo quy định của pháp luật.
Hiểu rõ về lao động cụ thể và các quyền lợi của người lao động là rất quan trọng để xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và phát triển bền vững.
