“Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là một khúc ca hùng tráng về cội nguồn, về nhân dân và về tình yêu đất nước sâu sắc. Tác phẩm không chỉ là một bài thơ, mà còn là một lời nhắn nhủ, một lời thức tỉnh về trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với quê hương.
Bài thơ mở ra với những định nghĩa giản dị nhưng thấm đẫm hồn dân tộc về Đất Nước:
“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể”
Hình ảnh đồng quê Việt Nam thanh bình, gợi nhớ về cội nguồn
Đất Nước không phải là một khái niệm xa xôi, trừu tượng, mà hiện diện ngay trong những câu chuyện cổ tích mẹ kể, trong những phong tục tập quán lâu đời. Nó gắn liền với những hình ảnh quen thuộc, bình dị của làng quê Việt Nam.
Nguyễn Khoa Điềm đã khéo léo sử dụng chất liệu văn hóa dân gian để định nghĩa về Đất Nước. Đó là những câu chuyện cổ tích, những bài ca dao, tục ngữ, những phong tục tập quán lâu đời đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người dân Việt Nam.
“Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm”
Đất Nước không chỉ là không gian địa lý, mà còn là không gian sinh hoạt, học tập, vui chơi và yêu đương của mỗi người. Nó gắn liền với những kỷ niệm, những tình cảm thiêng liêng của tuổi trẻ.
Alt: Đôi bạn trẻ nắm tay nhau trên cánh đồng lúa, biểu tượng cho tình yêu lứa đôi và sự gắn bó với quê hương
Tác giả đã khéo léo tách hai yếu tố “Đất” và “Nước” để diễn tả những khía cạnh khác nhau của Đất Nước. “Đất” là nơi học hành, là nơi vun đắp kiến thức, còn “Nước” là nơi tắm gội, là nơi nuôi dưỡng tâm hồn. Khi hai yếu tố này hòa quyện vào nhau, chúng tạo nên một Đất Nước trọn vẹn và đầy ý nghĩa.
Nguyễn Khoa Điềm còn nhấn mạnh đến vai trò của nhân dân trong việc tạo dựng và bảo vệ Đất Nước:
“Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái”
Alt: Núi Vọng Phu, biểu tượng cho lòng chung thủy và sự hy sinh của người phụ nữ Việt Nam trong lịch sử
Những danh lam thắng cảnh của đất nước không chỉ là sản phẩm của thiên nhiên, mà còn là kết tinh của những câu chuyện tình yêu, lòng chung thủy và sự hy sinh của nhân dân. Chính nhân dân đã tạo nên hồn cốt cho Đất Nước.
Nguyễn Khoa Điềm đã khẳng định một chân lý:
“Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại”
Đất Nước thuộc về nhân dân, do nhân dân tạo ra và được nhân dân bảo vệ. Tư tưởng này thể hiện lòng yêu nước sâu sắc, niềm tự hào dân tộc và niềm tin vào sức mạnh của nhân dân.
“Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ giàu cảm xúc, giàu ý nghĩa và mang đậm giá trị nhân văn. Nó khơi gợi trong lòng người đọc tình yêu quê hương, đất nước và ý thức trách nhiệm đối với cộng đồng. Bài thơ đã góp phần làm phong phú thêm mảng thơ viết về đề tài đất nước trong văn học Việt Nam hiện đại.
