Vở chèo “Quan Âm Thị Kính” là một tác phẩm kinh điển của sân khấu Việt Nam, khắc họa sâu sắc số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến đầy rẫy những bất công và định kiến. Hai nhân vật nổi bật nhất trong vở chèo là Thị Kính và Thị Mầu, và câu hỏi “Oan Thị Kính hay Oan Thị Mầu?” đã trở thành một chủ đề tranh luận không hồi kết.
Thị Kính, một người phụ nữ đức hạnh, tài sắc vẹn toàn, phải gánh chịu những oan trái tày đình chỉ vì những hiểu lầm tai hại. Nàng bị vu oan là giết chồng, phải trốn đi tu và lại bị Thị Mầu vu oan là cha của đứa con hoang. Cuộc đời Thị Kính là một chuỗi dài những bất hạnh, những nỗ lực chứng minh sự trong sạch của bản thân nhưng đều vô vọng. Cái “oan” của Thị Kính là điển hình cho số phận của những người phụ nữ bị chà đạp, bị tước đoạt quyền sống và quyền được hạnh phúc trong xã hội xưa.
Thị Kính quyết định cải trang thành nam giới để đi tu, một hành động dũng cảm thể hiện sự phản kháng âm thầm trước những bất công mà nàng phải gánh chịu. Nàng tìm đến cửa Phật, mong muốn được thanh thản và giải thoát khỏi những khổ đau của cuộc đời.
Thị Mầu, mặt khác, là một nhân vật gây tranh cãi. Nàng là con gái phú ông, có tính cách phóng khoáng, dám yêu, dám sống theo những gì mình mong muốn, bất chấp những ràng buộc của lễ giáo phong kiến. Tuy nhiên, hành động lẳng lơ, tư thông với người ở và vu oan cho Kính Tâm đã khiến Thị Mầu trở thành một nhân vật bị lên án.
Thị Mầu đại diện cho một bộ phận phụ nữ dám sống thật với bản năng, khát khao yêu đương và tìm kiếm hạnh phúc cá nhân. Tuy nhiên, cách thức mà Thị Mầu theo đuổi hạnh phúc lại gây ra những hệ lụy và ảnh hưởng tiêu cực đến người khác, đặc biệt là Kính Tâm.
Liệu Thị Mầu có “oan” hay không? Có lẽ, cái “oan” của Thị Mầu nằm ở chỗ nàng sinh ra trong một xã hội mà những khát vọng cá nhân của người phụ nữ bị kìm hãm, bị coi là tội lỗi. Nàng bị xã hội lên án vì dám sống khác biệt, dám vượt ra khỏi những chuẩn mực đạo đức khắt khe.
Hình ảnh Kính Tâm bế đứa con của Thị Mầu đi xin sữa thể hiện lòng từ bi và sự bao dung vô bờ bến của người phụ nữ. Dù bị vu oan và chịu nhiều đau khổ, Kính Tâm vẫn không oán trách Thị Mầu mà hết lòng chăm sóc đứa trẻ vô tội.
Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh rằng, việc thông cảm với Thị Mầu không đồng nghĩa với việc biện minh cho những hành động sai trái của nàng. Cái “oan” của Thị Mầu không thể so sánh với cái “oan” nghiệt ngã mà Thị Kính phải gánh chịu.
Câu chuyện về Thị Kính và Thị Mầu là một lời cảnh tỉnh về những bất công trong xã hội, về những định kiến khắt khe đối với người phụ nữ. Nó cũng đặt ra câu hỏi về sự tự do cá nhân, về giới hạn của những hành động và trách nhiệm của mỗi người đối với cộng đồng. “Oan Thị Kính” hay “oan Thị Mầu” – câu trả lời có lẽ nằm ở góc nhìn và sự suy ngẫm của mỗi người. Điều quan trọng là chúng ta cần phải học hỏi từ những bài học mà vở chèo này mang lại, để xây dựng một xã hội công bằng, văn minh và nhân ái hơn.
