Ca khúc “Người Thợ Săn và Đàn Chim Nhỏ” của nhạc sĩ Anh Bằng, bên cạnh “Đêm Nguyện Cầu”, đã để lại một ấn tượng sâu sắc trong lòng người nghe, đặc biệt là về trách nhiệm và thái độ của con người đối với thiên nhiên và muôn loài. Bài hát thể hiện tính nhân văn sâu sắc, mở ra những suy ngẫm về cuộc sống.
Một Người Thợ săn âm thầm mang súng lang thang vào rừng.
Bầu trời bình minh muôn ngàn tia nắng sớm xuyên màn sương.
Một vài cụm mây như chùm hoa trắng bay trong trời xanh,
Rất xinh và rất xinh.
Kìa một bầy nai vươn sừng ngơ ngác phóng nhanh vào rừng.
Còn một bầy chim vô tình vẫn hót líu lo đùa chơi.
Nào ngờ thợ săn đang cầm cây súng bắn lên cành cây.
Chim chết chim lạc bầy.
Ngay hôm sau cũng nơi này
Chim đang kêu vang gọi bầy.
Nào ngờ bên gốc cây
Người thợ săn hôm trước
Núp thân sau lùm cây.
Chim yên tâm sống vô tình,
Yêu thương nhau trên đầu cành.
Ðạn vụt bay đến nhanh
Cả bầy chưa tung cánh
Xác rơi trên đất lành.
Rồi người thợ săn âm thầm mang súng mang chim trở về.
Lề đường bầy chim không thù không oán hót cho người nghe.
Rượu nồng thịt thơm bao người nâng chén no say đùa vui
Ðâu biết chim ngậm ngùi.
Khác với nhiều ca khúc khác, “Người Thợ Săn và Đàn Chim Nhỏ” kể một câu chuyện đơn giản, lớp lang, không sử dụng những từ ngữ trừu tượng hay ngôn ngữ bác học. Tuy nhiên, chính sự giản dị này lại làm tăng thêm sức mạnh và độ sâu của ý nghĩa bài hát.
Mở đầu ca khúc là một khung cảnh thanh bình, hứa hẹn một sự an lạc:
“Bầu trời bình minh muôn ngàn tia nắng sớm xuyên màn sương”
“Một vài cụm mây như chùm hoa trắng bay trong trời xanh…”
Khung cảnh này làm nền cho sự xuất hiện của một bức tranh thiên nhiên hài hòa, trước khi bước vào phiên khúc thứ hai:
“Kìa một bầy nai vươn sừng ngơ ngác phóng nhanh vào rừng – Còn một bầy chim vô tình vẫn hót líu lo đùa chơi…”
Sự tương phản gay gắt được thể hiện qua hình ảnh rình rập, lạnh lùng của người thợ săn: “…Ðang cầm cây súng bắn lên cành cây..” dẫn đến kết cục bi thảm: “Chim chết chim lạc bầy!”
Chỉ với hai phiên khúc đầu, tác giả đã vẽ nên một kịch bản hai mặt của thiên đường và địa ngục, diễn ra bất ngờ và nhanh chóng.
Bi kịch không dừng lại ở đó. Thảm họa lặp lại, mở rộng, như một sự giải thích cho sự tồn tại của chính nó:
Ngay hôm sau cũng nơi này
Chim đang kêu vang gọi bầy.
Nào ngờ bên gốc cây
Người thợ săn hôm trước
Núp thân sau lùm cây.
Trong khi:
Chim yên tâm sống vô tình,
Yêu thương nhau trên đầu cành.
Ðạn vụt bay đến nhanh
Cả bầy chưa tung cánh
Xác rơi trên đất lành…
Thực tế đời sống của một xã hội chiến tranh được phản ánh, khi nạn nhân không phải là những chiến sĩ đối đầu trên trận tuyến, mà là dân lành, phụ nữ, trẻ thơ… những người chỉ mong muốn được sống yên bình trong yêu thương và đùm bọc.
“Có những em bé chưa kịp lớn, những người trẻ chưa kịp sống như “cả bầy chưa tung cánh,” đã phải chịu cảnh “xác rơi trên đất lành!”
Ca khúc “Người Thợ Săn và Đàn Chim Nhỏ” không lên án trực tiếp một chính thể nào, mà tập trung vào tính nhân bản, một điểm khác biệt lớn giữa hai dòng tân nhạc Nam, Bắc trong thời chiến.
Bài hát thành công ở dạng chuyện kể đơn giản, ca từ không cầu kỳ, hoa mỹ, giúp nó dễ dàng đi vào lòng người nghe và ở lại lâu dài. Dạng chuyện kể này không chỉ xuất hiện trong “Người Thợ Săn và Đàn Chim Nhỏ” mà còn phổ biến trong nhiều tình khúc nổi tiếng khác của Anh Bằng.
Trong sự nghiệp sáng tác đồ sộ của mình, thể loại tình khúc của Anh Bằng chiếm một vị trí quan trọng. Ông đã phổ nhạc cho nhiều bài thơ của các thi sĩ thuộc nhiều thời kỳ khác nhau, tạo nên những tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân và sự hòa quyện giữa âm nhạc và thơ ca.
Anh Bằng đã cho thấy sự hòa hợp giữa nhạc và thơ, một mối tương quan mật thiết giữa những nốt nhạc và dòng thơ, tạo nên những rung cảm vi tế. Đây là một ưu điểm không phải nhạc sĩ nào cũng dễ dàng có được.
