Hoàn Cảnh Lão Hạc là một bức tranh bi thương về số phận người nông dân nghèo khổ trong xã hội cũ. Vận mệnh nghiệt ngã đã đẩy lão vào cảnh cô đơn, túng quẫn, buộc lão phải đưa ra những quyết định đau lòng, giằng xé.
Lão Hạc vốn là một người nông dân hiền lành, chất phác. Vợ mất sớm, một mình lão tần tảo nuôi con. Tài sản của lão chỉ vỏn vẹn ba sào vườn, một túp lều tranh xơ xác và con chó Vàng trung thành. Niềm hy vọng lớn nhất của lão là con trai sẽ có một cuộc sống tốt đẹp, nhưng nghèo khó đã khiến con trai lão phải tha hương cầu thực, đi đồn điền cao su biền biệt.
Alt: Lão Hạc đau khổ bán chó Vàng, giọt nước mắt lăn dài trên gò má, biểu hiện sự xót xa tột cùng khi phải từ bỏ người bạn trung thành
Sau một trận ốm thập tử nhất sinh, lão Hạc trở nên tàn tạ, không còn sức lao động. Cái đói, cái nghèo bủa vây, dồn lão vào bước đường cùng. Lão buộc phải bán đi cậu Vàng, con chó mà con trai lão để lại, kỷ vật thiêng liêng gắn bó tình cha con. Quyết định này như xé nát trái tim lão.
Việc bán cậu Vàng không chỉ là mất đi một con vật, mà còn là mất đi một người bạn tri kỷ, một phần ký ức về người con trai. Lão Hạc dằn vặt, đau khổ khôn nguôi, tự trách mình đã “lừa một con chó”.
Alt: Lão Hạc ngồi bệt xuống đất khóc nức nở sau khi bán chó Vàng, thể hiện sự dằn xé nội tâm dữ dội và nỗi ân hận khôn nguôi
Lão Hạc đã chạy sang nhà ông giáo, người mà lão tin tưởng nhất, để giãi bày nỗi lòng. Qua lời kể của ông giáo, người đọc càng thấu hiểu sâu sắc hơn về hoàn cảnh éo le và phẩm chất cao đẹp của lão Hạc.
Trước khi tìm đến cái chết, lão Hạc đã nhờ ông giáo giữ tiền và trông coi mảnh vườn, lo liệu ma chay sau này. Hành động này cho thấy lão là người có lòng tự trọng cao, không muốn trở thành gánh nặng cho người khác.
Cái chết của lão Hạc là một cái chết đau đớn, dữ dội. Lão đã tìm đến bả chó để tự giải thoát mình khỏi cảnh sống khốn cùng. Cái chết của lão Hạc là lời tố cáo đanh thép về xã hội bất công, đẩy người nông dân vào bước đường cùng.
Alt: Mô tả cái chết của Lão Hạc với khuôn mặt nhăn nhó, thể hiện sự vật vã, đau đớn tột cùng trước khi trút hơi thở cuối cùng.
Mặc dù nghèo khổ, nhưng lão Hạc vẫn giữ được phẩm chất cao đẹp. Lão là người cha thương con, người nông dân lương thiện, có lòng tự trọng và biết lo xa. Hoàn cảnh lão Hạc là một minh chứng cho sức sống mãnh liệt và vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân Việt Nam trong xã hội cũ. Câu chuyện về lão Hạc vẫn còn nguyên giá trị nhân văn sâu sắc, khiến người đọc suy ngẫm về số phận con người và những giá trị sống đích thực.
