Lời ru, tiếng hát ầu ơ từ bao đời nay, không chỉ là khúc hát dỗ dành giấc ngủ mà còn là cả một kho tàng văn hóa, một phần ký ức không thể thiếu trong tâm hồn mỗi người Việt. Từ Bắc vào Nam, từ miền xuôi lên miền ngược, mỗi vùng miền, mỗi dân tộc lại cất lên những điệu ru mang âm hưởng riêng, tạo nên sự phong phú và đa dạng cho nền văn hóa Việt Nam. Vậy, Lời Ru Là Gì mà lại có sức mạnh diệu kỳ đến vậy?
Lời ru không chỉ đơn thuần là âm nhạc, mà còn là sự kết hợp hài hòa giữa âm điệu, ngôn ngữ và tình cảm. Trong những câu hát ấy, ta nghe thấy tiếng mẹ, tiếng bà, tiếng quê hương; ta cảm nhận được tình yêu thương vô bờ bến, những lời dạy dỗ ân cần, những ước vọng tốt đẹp dành cho con trẻ. Lời ru là sợi dây vô hình kết nối các thế hệ, là phương tiện truyền tải văn hóa, lịch sử và những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc.
Alt: Em bé ngủ say trong vòng tay mẹ, biểu tượng của sự nuôi dưỡng và bảo bọc từ lời ru ngọt ngào.
Lời ru của mỗi dân tộc mang những đặc trưng riêng biệt, phản ánh đời sống, phong tục tập quán và bản sắc văn hóa của cộng đồng đó. Dù khác nhau về nội dung và hình thức thể hiện, nhưng tất cả đều có chung một mục đích: nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, vun đắp tình yêu thương và bồi đắp những phẩm chất tốt đẹp cho thế hệ tương lai.
Bà Nguyễn Thị Điềm, một người con dân tộc Tày, chia sẻ: “Lời ru của mẹ đã nuôi dưỡng tâm hồn tôi bằng những tình cảm chân thật, mộc mạc mà yên bình. Chỉ cần nhớ lại, là cả bầu trời tuổi thơ như hiện ra trước mắt, đẹp đẽ và nguyên vẹn”. Những lời ru thấm đẫm tình yêu thương của mẹ đã trở thành hành trang quý giá theo bà Điềm suốt cuộc đời.
Alt: Mẹ Tày hát ru con, lan tỏa giá trị văn hóa và tình yêu thương qua lời ca tiếng hát.
TS. Trần Ngọc Hiếu cho rằng, lời ru không chỉ là văn học dân gian mà còn là một hình thức sinh hoạt thực hành có ý nghĩa thiêng liêng. Đó là những bài thơ, bản nhạc, câu chuyện đầu tiên về lịch sử cộng đồng mà đứa trẻ được tiếp xúc. Lời ru khơi dậy lòng trắc ẩn, giúp trẻ nhận biết về cảnh quan thiên nhiên, môi trường xã hội và những giá trị đạo đức tốt đẹp.
Tuy nhiên, trong nhịp sống hiện đại hối hả, lời ru đang dần bị mai một và trở nên xa vời với đời sống cộng đồng. Nhiều người mẹ trẻ đã quên đi những điệu ru truyền thống và tìm đến các loại băng đĩa nhạc có sẵn để dỗ con. Điều này không chỉ làm mất đi sự kết nối thiêng liêng giữa mẹ và con mà còn ảnh hưởng đến quá trình phát triển tiềm thức của trẻ về nền âm nhạc truyền thống của dân tộc.
Alt: Chiếc nôi không người, biểu tượng cho sự lãng quên lời ru trong xã hội hiện đại, cần được khôi phục và gìn giữ.
Để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa quý báu của lời ru, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Các gia đình nên khuyến khích các bà mẹ hát ru con bằng tiếng mẹ đẻ, các nhà trường và tổ chức văn hóa nên tạo ra những sân chơi, hoạt động để giới thiệu và quảng bá những điệu ru truyền thống đến với giới trẻ. Đồng thời, cần có sự quan tâm hơn nữa của các nhà quản lý và các tổ chức cộng đồng để có những bước đi phù hợp, không chỉ bảo tồn lời ru mà còn quảng bá, thúc đẩy giao lưu văn hóa giữa các dân tộc, tiếp nối những nét đẹp truyền thống bao đời.
Lời ru không chỉ là một phần của quá khứ mà còn là một phần của tương lai. Việc gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa của lời ru không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng. Hãy cùng nhau đánh thức những lời ru “ngủ quên” và trao truyền cho thế hệ mai sau, để những âm điệu ngọt ngào ấy mãi vang vọng trong tâm hồn Việt.
