Bài diễn văn này, “The Danger of a Single Story” (Sự nguy hiểm của một câu chuyện phiến diện) của Chimamanda Ngozi Adichie, đã khơi gợi trong tôi nhiều suy ngẫm sâu sắc. Nó không chỉ là một bài phát biểu, mà là một lời cảnh tỉnh về cách chúng ta nhìn nhận thế giới và những người xung quanh.
Adichie bắt đầu bằng những trải nghiệm cá nhân của mình, lớn lên ở Nigeria và bị ảnh hưởng bởi những cuốn sách thiếu nhi của Anh và Mỹ.
Những câu chuyện này, dù thú vị và mở mang tầm mắt, nhưng lại tạo ra một ấn tượng sai lệch về thế giới, nơi mà tất cả các nhân vật đều da trắng, mắt xanh, sống trong tuyết và ăn táo. Điều này cho thấy, đặc biệt là khi còn nhỏ, chúng ta dễ bị ảnh hưởng và tổn thương như thế nào trước những câu chuyện. Việc chỉ tiếp xúc với một loại hình văn học duy nhất đã khiến Adichie tin rằng, sách phải viết về những điều xa lạ và không liên quan đến bản thân cô.
Sau đó, cô khám phá ra văn học châu Phi, và nhận ra rằng những người như cô cũng có thể tồn tại trong văn học. Điều này đã giúp cô thoát khỏi “câu chuyện phiến diện” về sách.
Câu chuyện về Fide, cậu bé giúp việc trong gia đình Adichie, là một ví dụ điển hình khác. Vì gia đình Fide nghèo, Adichie đã mặc định rằng họ không thể làm ra bất cứ thứ gì có giá trị.
Chỉ đến khi đến thăm làng của Fide và nhìn thấy chiếc giỏ do anh trai cậu bé làm, Adichie mới nhận ra rằng, sự nghèo đói không định nghĩa toàn bộ con người họ.
Khi Adichie đến Mỹ học đại học, cô lại đối mặt với những định kiến về châu Phi. Bạn cùng phòng của cô đã sốc khi thấy Adichie nói tiếng Anh lưu loát và nghĩ rằng cô không biết sử dụng bếp.
Cô ấy đã có một “câu chuyện phiến diện” về châu Phi, coi đó là một nơi đầy rẫy những thảm họa và không có khả năng kết nối bình đẳng với những người khác. Những trải nghiệm này giúp Adichie nhận ra sự nguy hiểm của việc chỉ nhìn nhận một người hoặc một nơi qua một lăng kính duy nhất.
Adichie cũng tự nhận thấy mình đã từng có “câu chuyện phiến diện” về người Mexico khi đến thăm Guadalajara. Cô đã bị ảnh hưởng bởi những thông tin tiêu cực trên các phương tiện truyền thông và mặc định rằng tất cả người Mexico đều là những người nhập cư bất hợp pháp. Sự xấu hổ mà cô cảm thấy khi nhận ra điều này đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc luôn đặt câu hỏi về những định kiến của chúng ta.
“Câu chuyện tôi vừa đọc” đã cho tôi thấy rằng, để thực sự hiểu một người hoặc một nền văn hóa, chúng ta cần tiếp cận với nhiều câu chuyện khác nhau. Chúng ta cần lắng nghe những tiếng nói khác nhau và thách thức những định kiến của mình. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể phá vỡ những “câu chuyện phiến diện” và xây dựng một thế giới công bằng và nhân văn hơn.
Sức mạnh để kể chuyện, và đặc biệt là, để khiến câu chuyện đó trở thành câu chuyện “duy nhất,” nằm ở trong tay những người có quyền lực. Adichie sử dụng từ “nkali” của người Igbo để mô tả khái niệm này, “nkali” có nghĩa là “lớn hơn người khác.”
Cô kể lại câu chuyện về một sinh viên đã khái quát hóa tất cả đàn ông Nigeria là những kẻ bạo hành gia đình dựa trên một nhân vật trong cuốn tiểu thuyết của cô, trong khi cô chưa bao giờ nghĩ rằng một nhân vật kẻ giết người hàng loạt trong “American Psycho” đại diện cho tất cả người Mỹ. Điều này cho thấy sự khác biệt trong cách chúng ta tiếp nhận các câu chuyện, tùy thuộc vào quyền lực kinh tế và văn hóa của nơi chúng ta đến.
Cuối cùng, Adichie kết luận rằng “những câu chuyện rất quan trọng. Nhiều câu chuyện rất quan trọng.” Những câu chuyện có thể được sử dụng để tước đoạt và phỉ báng, nhưng chúng cũng có thể được sử dụng để trao quyền và nhân đạo hóa. Khi chúng ta từ chối “câu chuyện phiến diện,” chúng ta sẽ giành lại được một “thiên đường.” Bài học lớn nhất từ “The Story I Have Just Read” là hãy luôn tìm kiếm nhiều góc nhìn, lắng nghe những câu chuyện khác nhau và không ngừng thách thức những định kiến của bản thân.
