– Điểm giống nhau:
-
Bối cảnh lịch sử: Cả hai phong trào đều nổ ra trong bối cảnh đất nước Việt Nam mất độc lập, đứng trước sự xâm lược của thực dân Pháp, đòi hỏi cấp thiết một cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
-
Khuynh hướng chính trị: Cả Cần Vương và Yên Thế đều là những cuộc đấu tranh yêu nước mang đậm khuynh hướng phong kiến, thể hiện ý thức hệ và mục tiêu chính trị của giai cấp sĩ phu, văn thân và nông dân thời bấy giờ.
-
Mục tiêu cao nhất: Mục tiêu chung của cả hai phong trào là đánh đuổi thực dân Pháp, giành lại độc lập tự do cho dân tộc Việt Nam, chấm dứt ách đô hộ của ngoại bang.
-
Lực lượng tham gia: Cả hai cuộc khởi nghĩa đều thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia, trong đó lực lượng chủ yếu và đóng vai trò quan trọng nhất là nông dân.
-
Hình thức: Cả hai phong trào đều sử dụng hình thức khởi nghĩa vũ trang để chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp, thể hiện quyết tâm giành độc lập bằng vũ lực.
-
Phương thức gây dựng căn cứ: Các thủ lĩnh của cả hai phong trào đều tận dụng địa hình hiểm trở để xây dựng căn cứ chiến đấu, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phòng thủ và tấn công quân Pháp.
-
Kết quả: Cả hai phong trào đều kết thúc với thất bại, do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, như sự chênh lệch về lực lượng, thiếu đường lối chiến lược rõ ràng và sự đàn áp khốc liệt của thực dân Pháp.
-
Ý nghĩa: Mặc dù thất bại, cả hai phong trào đều có ý nghĩa lịch sử to lớn, gây tiêu hao sinh lực địch, làm chậm quá trình bình định Việt Nam của Pháp và để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho các phong trào đấu tranh yêu nước sau này.
– Điểm khác nhau:
| Phong trào Cần vương (1885 – 1896) | Khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1914) | |
|---|---|---|
| Tư tưởng | Chịu sự chi phối mạnh mẽ của chiếu Cần vương do vua Hàm Nghi ban ra ngày 13/7/1885, kêu gọi văn thân, sĩ phu và nhân dân cả nước đứng lên chống Pháp, phò vua cứu nước. | Không chịu sự chi phối của chiếu Cần vương, mang tính tự phát, xuất phát từ mâu thuẫn trực tiếp giữa nông dân Yên Thế với chính sách cướp bóc, bình định quân sự của Pháp. |
| Phương hướng đấu tranh | Đánh đuổi thực dân Pháp, giành độc lập dân tộc, khôi phục lại chế độ phong kiến chuyên chế, bảo vệ ngai vàng của nhà Nguyễn. | Ban đầu chỉ nhằm chống lại chính sách cướp bóc, bảo vệ cuộc sống và quê hương; về sau thể hiện tinh thần yêu nước, chống Pháp nhưng chưa đưa ra phương hướng đấu tranh rõ ràng, mang tính tự vệ là chủ yếu. |
| Lực lượng lãnh đạo | Các văn thân, sĩ phu yêu nước có tinh thần dân tộc cao, trung thành với nhà Nguyễn, chủ động đứng lên dựng cờ khởi nghĩa, tập hợp lực lượng hưởng ứng lời kêu gọi Cần vương. | Các thủ lĩnh nông dân có uy tín, xuất thân từ tầng lớp bần cố nông, am hiểu địa hình, có khả năng tập hợp và chỉ huy nghĩa quân, được nghĩa quân bầu lên như Đề Thám, Đề Nắm… |
| Phạm vi, quy mô | Diễn ra trên phạm vi rộng lớn, nhất là ở các tỉnh Bắc Trung Kỳ và Trung Kỳ, nơi có phong trào văn thân, sĩ phu mạnh mẽ; kéo dài 11 năm (1885 – 1896), chia làm hai giai đoạn chính: giai đoạn đầu phát triển mạnh mẽ, giai đoạn sau suy yếu dần do bị đàn áp. | Diễn ra chủ yếu tại địa bàn huyện Yên Thế (Bắc Giang), một vùng đồi núi hiểm trở; kéo dài 30 năm (1884 – 1913), được chia thành nhiều giai đoạn, thể hiện sự kiên trì và bền bỉ của nghĩa quân Yên Thế. |
