“Đời thừa” của Nam Cao là một bức tranh chân thực và đầy ám ảnh về cuộc sống của người trí thức nghèo trong xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Tác phẩm không chỉ tái hiện lại những khó khăn vật chất mà còn khắc họa sâu sắc bi kịch tinh thần của những người có lý tưởng nhưng bị cuộc sống cơm áo ghì chặt. Dưới đây là tóm tắt chi tiết, sâu sắc và tối ưu SEO về truyện ngắn này:
Hộ, nhân vật chính, là một nhà văn trẻ đầy hoài bão và khát vọng sáng tạo. Anh ấp ủ những tác phẩm văn chương có giá trị, mong muốn khẳng định tài năng và đóng góp cho nền văn học nước nhà. Tuy nhiên, cuộc đời Hộ rẽ sang một hướng khác khi anh cưu mang Từ, một người phụ nữ lỡ dở, và trở thành trụ cột gia đình, gánh trên vai trách nhiệm nuôi vợ, con và mẹ già.
Giá trị của đồng tiền và những lo toan vụn vặt hàng ngày dần chiếm lĩnh cuộc sống của Hộ. Anh không còn thời gian và tâm trí để tập trung vào sáng tác. Để kiếm sống, Hộ phải viết những cuốn văn rẻ tiền, viết vội, viết ẩu, khiến anh cảm thấy xấu hổ và dằn vặt lương tâm. Hộ tự mắng mình là “thằng khốn nạn” vì đã đánh đổi lý tưởng văn chương cao đẹp để kiếm tiền.
Gánh nặng kinh tế, sự túng thiếu và cảnh con cái nheo nhóc khiến Hộ trở nên cáu gắt, bực bội. Anh thường xuyên trút giận lên vợ con, làm tổn thương những người mà anh yêu thương nhất. Trong những lúc tuyệt vọng, Hộ tự nhủ rằng “Ta đã hỏng đứt rồi!”.
Dù vậy, Hộ vẫn rất yêu thương vợ con. Anh lo lắng, chăm sóc Từ khi cô ốm đau. Mỗi khi đi xa về, anh đều hôn hít các con, cảm động đến rơi nước mắt. Hộ vẫn giữ niềm đam mê đọc sách và khao khát được sáng tạo những tác phẩm văn chương có giá trị.
Tuy nhiên, sự dằn vặt và bất lực trước cuộc sống khiến Hộ tìm đến rượu như một cách giải thoát. Khi say, anh trở nên mất kiểm soát, có những hành động và lời nói làm tổn thương người thân. Hộ từng đòi đuổi vợ con ra khỏi nhà, thậm chí có ý định giết cả gia đình.
Nhưng khi tỉnh rượu, Hộ lại vô cùng hối hận và ăn năn. Anh xin lỗi Từ, hôn hít các con và hứa sẽ chừa rượu. Tuy nhiên, vòng luẩn quẩn say xỉn – hối hận lại tiếp diễn, đẩy Hộ vào bi kịch ngày càng sâu sắc.
Một lần, trước khi đi lấy tiền nhuận bút, Hộ hứa mua bánh và thịt quay cho các con. Nhưng khi gặp bạn văn, anh lại tiêu hết tiền vào những cuộc vui. Say mèm trở về nhà, Hộ đánh Từ và đuổi vợ con ra khỏi nhà giữa đêm.
Sáng hôm sau, tỉnh rượu, Hộ hoảng hốt đi tìm Từ. Anh thấy Từ xanh xao, ôm con thơ đang thiếp đi trên võng. Nhìn vợ con trong cảnh đó, Hộ vô cùng thương xót và hối hận. Anh khóc, khóc cho sự bất lực của bản thân, khóc cho bi kịch của gia đình mình.
Từ tỉnh giấc, ôm lấy cổ chồng và nức nở nói: “Chính tại em mà anh khổ…”. Lời nói của Từ như một lời oán trách nhẹ nhàng, nhưng lại chất chứa đầy sự thấu hiểu và cảm thông.
Kết thúc truyện, tiếng ru con của Từ vang lên trong không gian tĩnh lặng, gợi lên những suy tư về số phận con người trong xã hội đầy bất công và khổ đau:
“Ai làm cho khói lên giời”
“Cho mưa xuống đất, cho người biệt li;”
“Ai cho Nam, Bắc phân kì,”
“Cho hai hàng lệ đầm đìa tấm thân.”
“Đời thừa” là một tác phẩm đầy ám ảnh về bi kịch của người trí thức nghèo, đồng thời thể hiện tình yêu thương gia đình và khát vọng sống có ý nghĩa của con người. Tác phẩm đã đặt ra những câu hỏi nhức nhối về giá trị của cuộc sống, về mối quan hệ giữa lý tưởng và thực tế, giữa cá nhân và xã hội.
