“Nói với con” của Y Phương là một tác phẩm thơ giàu ý nghĩa, thể hiện tình cảm gia đình sâu sắc và niềm tự hào về quê hương, dân tộc. Để giúp các em học sinh nắm vững tác phẩm này và rèn luyện kỹ năng đọc hiểu, bài viết này sẽ cung cấp các đề đọc hiểu “Nói với con” kèm đáp án chi tiết, đồng thời phân tích sâu hơn về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
Hình ảnh minh họa bài thơ Nói với con của Y Phương, thể hiện tình cảm cha con
Hình ảnh cha và con, tượng trưng cho sự truyền dạy và kế thừa những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc. “Nói với con” là lời dặn dò, gửi gắm niềm tin của thế hệ đi trước đến thế hệ sau.
Đề Đọc Hiểu “Nói với con” – Đề 1:
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
(Trích “Nói với con”, Y Phương, Ngữ văn 9, tập 1, NXB GDVN)
Câu 1: Xác định thể thơ của đoạn trích.
Câu 2: Qua đoạn trích, em cảm nhận được cuộc sống và phẩm chất của “người đồng mình” như thế nào?
Câu 3: Chỉ ra và phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ được sử dụng trong các câu thơ sau: “Sống như sông như suối/Lên thác xuống ghềnh/Không lo cực nhọc”.
Câu 4: Thành ngữ nào được sử dụng trong khổ thơ trên? Em hiểu ý nghĩa của thành ngữ đó như thế nào trong ngữ cảnh bài thơ?
Đáp án gợi ý:
Câu 1: Thể thơ tự do.
Câu 2:
- Cuộc sống của “người đồng mình” hiện lên với những khó khăn, vất vả nhưng đầy nghị lực và tinh thần lạc quan.
- Phẩm chất: mạnh mẽ, kiên cường, gắn bó với quê hương, tự hào về truyền thống của dân tộc.
Câu 3:
- So sánh: “Sống như sông như suối” – gợi sự tự do, phóng khoáng, hòa mình vào thiên nhiên.
- Ẩn dụ: “Lên thác xuống ghềnh” – tượng trưng cho những gian nan, thử thách trong cuộc đời.
- Tác dụng: nhấn mạnh sự mạnh mẽ, kiên cường, không ngại khó khăn của “người đồng mình”.
Câu 4:
- Thành ngữ: “Lên thác xuống ghềnh”.
- Ý nghĩa: Diễn tả cuộc sống đầy gian truân, thử thách nhưng cũng thể hiện ý chí vượt khó, vươn lên của con người.
Đề Đọc Hiểu “Nói với con” – Đề 2:
Đọc bài thơ sau:
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.
Câu 1: Xác định chủ đề và mạch cảm xúc của bài thơ.
Câu 2: Vì sao ở phần đầu tác giả dùng từ “yêu” (Người đồng mình yêu lắm con ơi) nhưng sang khổ thơ sau lại dùng từ “thương” (Người đồng mình thương lắm con ơi)?
Câu 3: Hình ảnh “người đồng mình thô sơ da thịt” và “người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương” gợi cho em những suy nghĩ gì?
Câu 4: Nhà thơ đã ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp nào của “người đồng mình” qua lời nói của người cha với con? Phân tích ý nghĩa của những phẩm chất đó.
Đáp án gợi ý:
Câu 1:
- Chủ đề: Tình cảm gia đình, tình yêu quê hương, niềm tự hào về sức sống mạnh mẽ và những phẩm chất cao đẹp của “người đồng mình”.
- Mạch cảm xúc: từ tình yêu thương, niềm tự hào đến lời nhắn nhủ, động viên con cháu kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp.
Câu 2:
- “Yêu”: thể hiện sự trân trọng, gắn bó với những giá trị văn hóa truyền thống, với cuộc sống bình dị mà tươi đẹp của quê hương.
- “Thương”: thể hiện sự thấu hiểu, cảm thông với những khó khăn, vất vả mà “người đồng mình” phải trải qua, đồng thời thể hiện niềm tự hào về ý chí và nghị lực của họ.
Câu 3:
- “Người đồng mình thô sơ da thịt”: gợi sự giản dị, mộc mạc, chân chất của những người lao động vùng cao.
- “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương”: gợi sự sáng tạo, cần cù, tinh thần tự lực, tự cường, góp phần xây dựng và bảo vệ quê hương.
Hình ảnh tượng trưng cho sự kiên trì, bền bỉ và ý chí vươn lên của người dân tộc thiểu số, góp phần làm đẹp và giàu có cho quê hương.
Câu 4:
- Nhà thơ ca ngợi:
- Ý chí vượt khó, tinh thần lạc quan: “Sống trên đá không chê đá gập ghềnh/Sống trong thung không chê thung nghèo đói/Sống như sông như suối/Lên thác xuống ghềnh/Không lo cực nhọc”.
- Sức sống mạnh mẽ, tinh thần đoàn kết: “Người đồng mình thô sơ da thịt/Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con/Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương”.
- Lòng tự hào về truyền thống văn hóa, phong tục tập quán: “Còn quê hương thì làm phong tục”.
- Ý nghĩa:
- Những phẩm chất này là nền tảng để “người đồng mình” vượt qua khó khăn, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Đề Đọc Hiểu “Nói với con” – Đề 3:
Đọc đoạn thơ sau:
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
Câu 1: Đoạn thơ trên được trích từ tác phẩm nào? Của ai? Bài thơ được viết theo thể thơ gì?
Câu 2: Xác định nhân vật trữ tình trong đoạn thơ và nêu nội dung chính của đoạn thơ.
Câu 3: Phân tích giá trị nghệ thuật của hai câu thơ: “Đan lờ cài nan hoa/Vách nhà ken câu hát”.
Câu 4: Em hiểu “người đồng mình” là gì? Cách gọi “người đồng mình” của tác giả có ý nghĩa như thế nào?
Đáp án gợi ý:
Câu 1:
- Tác phẩm: “Nói với con”.
- Tác giả: Y Phương.
- Thể thơ: Tự do.
Câu 2:
- Nhân vật trữ tình: Người cha.
- Nội dung chính: Tình yêu thương, sự chăm sóc của cha mẹ dành cho con cái, sự gắn bó của con người với quê hương, gia đình.
Câu 3:
- “Đan lờ cài nan hoa”: Hình ảnh gợi sự khéo léo, tỉ mỉ, sự sáng tạo trong lao động, biến những vật dụng đời thường thành những tác phẩm nghệ thuật.
- “Vách nhà ken câu hát”: Hình ảnh gợi sự ấm áp, vui tươi, cuộc sống lao động tràn đầy niềm vui và tiếng cười.
- Hai câu thơ thể hiện sự gắn bó giữa con người với thiên nhiên, với lao động, với văn hóa truyền thống của dân tộc.
Câu 4:
- “Người đồng mình”: Những người cùng quê hương, cùng dân tộc, có chung nguồn cội, có chung những giá trị văn hóa truyền thống.
- Cách gọi “người đồng mình” thể hiện sự gần gũi, thân thương, niềm tự hào về những người con của quê hương, dân tộc mình.
Đề Đọc Hiểu “Nói với con” – Đề 4:
Mở đầu bài thơ “Nói với con”, nhà thơ Y Phương viết:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười”
Câu 1: Ghi lại chính xác 7 dòng thơ tiếp theo những dòng thơ trên.
Câu 2: Cách miêu tả bước chân con “chạm tiếng nói”, “tới tiếng cười” có gì đặc biệt? Qua đó, tác giả đã thể hiện được điều gì?
Câu 3: Trình bày suy nghĩ của em (khoảng 12 câu) về quan niệm: “Được sống trong tình yêu thương là hạnh phúc của mỗi con người”.
Đáp án gợi ý:
Câu 1:
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
Câu 2:
- Đặc biệt: Sử dụng biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, kết hợp với nhịp điệu vui tươi, cách diễn đạt gần gũi, dễ hình dung.
- Thể hiện: Sự nâng niu, trân trọng của cha mẹ đối với mỗi bước đi, mỗi lời nói, tiếng cười của con, niềm hạnh phúc khi chứng kiến con khôn lớn.
Câu 3: (Đây là câu hỏi mở, học sinh tự trình bày suy nghĩ của mình, đảm bảo các ý sau):
- Giải thích ý nghĩa của quan niệm: “Được sống trong tình yêu thương là hạnh phúc của mỗi con người”.
- Tình yêu thương là nhu cầu thiết yếu của con người, là nền tảng để con người phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.
- Tình yêu thương giúp con người cảm thấy an toàn, được che chở, được động viên, khích lệ.
- Tình yêu thương giúp con người có thêm động lực để vượt qua khó khăn, vươn lên trong cuộc sống.
- Tình yêu thương tạo nên những mối quan hệ tốt đẹp, gắn bó giữa con người với con người.
- (Dẫn chứng cụ thể về những biểu hiện của tình yêu thương trong cuộc sống).
Hình ảnh gia đình ấm áp, thể hiện tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ dành cho con cái, tạo nên một môi trường phát triển tốt đẹp.
Hy vọng với những đề đọc hiểu và gợi ý đáp án chi tiết trên, các em học sinh sẽ hiểu sâu sắc hơn về bài thơ “Nói với con” của Y Phương, đồng thời rèn luyện kỹ năng đọc hiểu và phân tích văn học một cách hiệu quả. Chúc các em học tốt!
