Bắc Giang, mảnh đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa, nổi tiếng với những làn điệu dân ca ngọt ngào, những câu ca dao đậm đà bản sắc. Hãy cùng nhau khám phá vẻ đẹp của “Ca Dao Bắc Giang” qua những vần thơ, câu hát mộc mạc, giản dị mà chứa đựng bao tình cảm, tâm tư của người dân nơi đây.
Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, ca dao Bắc Giang là một phần không thể thiếu, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa dạng của dân tộc. Những câu ca dao này không chỉ là lời ăn tiếng nói hàng ngày mà còn là những bài học, kinh nghiệm được đúc kết qua bao thế hệ.
-
Đông Loan nói tức để chơi
Người nghe vừa bực, vừa cười, vừa khen -
Hòa Làng nói phét có ca
Dương Sơn nói phét bằng ba Hòa Làng
Những câu ca dao trên thể hiện sự hài hước, dí dỏm trong cách ăn nói của người dân Bắc Giang, đồng thời cũng là một lời nhắc nhở về sự cần thiết của việc giữ gìn lời ăn tiếng nói, tránh những lời nói gây mất lòng người khác.
-
Cây đa kẻ Chối, thiếu một đầu gối đến trời
Con ngòi kẻ Xe, bắc một cái que là ra đến bể -
Muốn ăn cơm trắng cá rô
Thì lên làng Quỷnh quẩy bồ cho anh
Những câu ca dao này lại gợi lên những hình ảnh đặc trưng của vùng quê Bắc Giang, với những cây đa cổ thụ, những con ngòi nhỏ, những làng quê trù phú với những sản vật đặc trưng.
-
Ai lên làng Quỷnh hái chè
Hái dăm ba lá xuống khe ta ngồi -
Gánh vàng đi đổ sông Ngô
Đêm đêm tơ tưởng đi mò sông Thương -
Sông Thương nước chảy đôi dòng
Bên trong bên đục em trông bên nào? -
Có phải con mẹ con cha
Thì sinh ở đất Thổ Hà, Vạn Vân -
Núi Huyền phong cảnh đẹp thay
Sông Lục tầu chạy mỗi ngày một đông
Những dòng ca dao về Bắc Giang không chỉ là những lời miêu tả đơn thuần mà còn là những cảm xúc, tình cảm sâu lắng của người dân nơi đây đối với quê hương, xứ sở.
-
Việt Yên: Quang Biểu, Thổ Hà
An Phong: Quả Cảm, Hiệp Hòa: Tiếu Mai -
Nước Thổ Hà vừa trong vừa mát
Đường Thổ Hà lắm cát dễ đi -
Ai qua Yên Tử, Quỳnh Lâm
Vĩnh Nghiêm chưa tới, thiền lâm chưa đành -
Yên Lễ thì có núi Vua,
Yên Sơn – Cao Thượng có chùa trăm gian -
Làng Chùa, Bảo Lộc lắm quan,
Dương Lâm lắm tướng, Nhã Nam lắm đình -
Mình về nhớ cá Chản Thương
Nhớ cơm Đại Hóa, nhớ tương Vân Cầu -
Quế Nham nổi tiếng bừa Rào
Tiền Đình có tiếng ả đào hát hay -
Hội vật có tiếng làng Gia
Hội đu làng Hả, chọi gà Nhã Nam -
Cỏ vùng Bãi Sậy còn xanh
Đá vùng Yên Thế chênh vênh chẳng mòn
Danh ông Đề Thám vang lừng núi sông
- Làng Thương, phủ Lạng quê nhà
Ngoài thì thành thị, trong là dân quê
Những câu ca dao này lại là những lời giới thiệu về những địa danh nổi tiếng, những sản vật đặc trưng của Bắc Giang, từ những ngôi chùa cổ kính đến những làng nghề truyền thống.
-
Ai về chợ Vạn thì về
Chợ Vạn có nghề nấu rượu, nuôi heo -
Bắc Lý có ruồn tứ bề
Có nghề canh cửi, có nghề tằm nang -
Cảnh Thịu có gốc cây đề
Cạnh sông tắm mát, có nghề đi buôn -
Nhã Nam có gốc bồ đề
Có nghiệp đánh đậm, có nghề đốt than -
Ai về làng Cáu làm chi
Nước giếng thì đục, đường đi thì lầy -
Nhã Nam chợ tỉnh thường thường
Người đi, kẻ lại rợp đường cái quan -
Hương Ninh là đất ăn chơi
Được thời bán hết, khó thời đi vay -
Bao giờ Đình Chám có chùa
Như Thiết có hội, thì cua mọc đầu -
Trám, Luông, Ngo, Kép, Nứa, Giàng
Tháng tư, mồng tám giỗ nàng Giã Tiên -
Làng Kép có hội săn cầy
Săn đi săn lại cả ngày chẳng no -
Hội vật có tiếng làng Gia
Hội đu làng Hả, chọi gà Nhã Nam -
Nham Biển 99 ngọn cao
Yên Tập 99 cái ao đó mà -
Phượng Hoàng tên gọi cổ xưa
Lẽ ra là đất phượng ưa, loan tìm -
Đồn rằng Nghè Vối cũng thiêng
Hòa Làng cầu đảo, mưa riêng Phúc Đình -
Dương Quyên đổ đỗ xuống đồng
Phú Khê giỗ Quận gió đông lạnh người -
Ăn cơm thì ăn cơm trâu
Là thân gái chớ làm dâu làng Dền -
Muốn ăn cơm trắng cá mè
Thì về làng Quỷnh hái chè với anh -
Muốn ăn cơm trắng cá rô
Thì về Rùm – Quỳnh quẩy bồ với em -
Cai Xuân, chúa Biểu, đức ông Re
Trạng Đồng Đĩnh, Thống tướng Mè -
Mão Điền đi bán cá con
Phù Lãng gánh đất nung lon nặn nồi
Thổ Hà gánh đá nung vôi
Vạn Vân nấu rượu cho người ta mua
- Trời mưa cho ướt lá khoai
Đố ai lấy được con trai Thổ Hà
Trời mưa cho ướt lá cà
Đố ai lấy được đàn bà Vạn Vân
- Vạn Vân có bến Thổ Hà
Vạn Vân nấu rượu, Thổ Hà nung vôi
Tưởng rằng đá nát thì thôi,
Nào ngờ đá nát nung vôi lại nồng
- Đại Bái khéo đánh nên nồi
Thổ Hà khéo đúc hòn vôi thêm nồng
Đông Lâu gạo trắng nước trong
Làng Sặt khéo đúc đồ đồng đem sang
Chợ Chờ bán sảo bán sàng
Bắc Ninh bán những nhẫn vàng trao tay
Đình Bảng bán ấm bán khay
Phù Lưu họp chợ mỗi ngày một Đông Dương
Bên cạnh ca dao, thành ngữ, tục ngữ cũng là một phần quan trọng của văn hóa Bắc Giang. Những câu thành ngữ, tục ngữ thường ngắn gọn, súc tích nhưng lại chứa đựng những bài học sâu sắc về cuộc sống, về cách đối nhân xử thế.
-
Hòa Làng ăn cơm rang nói phét
-
Quan làng Sọ như lọ Thổ Hà
-
Muỗi Thổ hà, ma Cầu Cỏ
-
Đất Đông Loan cả làng nói tức
-
Rau cải Tiếu, nấu nước điếu cũng ngon
-
Khoai lang làng Đọ, khoai sọ làng Non, lợn con làng Dẫm
-
Mít làng Nghè, chè Mai Sưu
-
Rau đồng Mả, nếp ả làng Đông
-
Trai Mỹ Thái, gái Bến Tuần
-
Ba vua Đình Cáu, sáu vua Đình Đông
-
Nói giễu kẻ Xe, nói khoe kẻ Chối
-
Nước làng Gia, ma làng Thị
-
Cướp Cầu Sa, ma Quán Mải
-
Giá Xuân Mai, trai Yên Thế
-
Tiền Đông Lỗ, Cỗ Mai Đình
-
Một trăm cố gái làng Trại
Không bằng cái dại con gái làng Đông -
Trai Cầu Vồng, Yên Thế
Gái Nội Duệ, Cầu Lim -
Đông Loan nói tức cả chó, cả gà
Nội Hoàng nói tức không chừa hào mục, quan nha
Những câu thành ngữ, tục ngữ này thể hiện sự quan sát tinh tế của người dân Bắc Giang về những đặc điểm, tính cách của con người, về những sản vật đặc trưng của vùng đất này.
Bên cạnh ca dao, tục ngữ, Bắc Giang còn là nguồn cảm hứng cho rất nhiều nhà thơ, nhà văn. Những bài thơ viết về Bắc Giang không chỉ là những lời ca ngợi vẻ đẹp của quê hương mà còn là những tình cảm, tâm tư của những người con xa quê luôn hướng về mảnh đất cội nguồn.
Nhớ Bắc Giang (Nguyễn Việt Chiến)
Mấy năm giờ gặp lại
Anh vẫn còn Bắc Giang
Tôi nhớ gió
Nhớ đồi
Nhớ con đường đất đỏ
Nhớ sông Thương
Tôi giờ
Bốn mùa phố
Lặn lội ngược suôi
Sớm báo, chiều văn
Vất vả quá thợ cầy
Đã lâu
Không về Bắc Giang
Ăn bánh đa Kế
Nghe chuyện cụ Nguyên Hồng
Ngủ lại ấp Đồi Cháy
Đau đáu Nhã Nam buồn
Bao đêm dài Yên Thế
Nhớ người nông dân khởi nghĩa
Dầm mình trong mưa Phồn Xương
Đã lâu
Không về Bắc Giang
Đi dọc bờ Thương
Sông dằng dặc nhớ
Tôi tìm em một thủa
Em có còn thôn nữ
Như sông…
Bánh đúc Đồng Quan, Bắc Giang (Bùi Thị Ngọc Điệp)
Trắng ngần bánh đúc Đồng Quan,
Lạc hồng điểm xuyết nhìn càng thêm ngon.
Miếng bánh sần sật, giòn giòn,
Béo bùi vị lạc, thơm ngon hương dừa.
Đĩa bánh nhìn mới đẹp chưa?
Từng chiếc tròn nhỏ cắt vừa miếng ăn.
Gắp miếng bánh đúc trắng ngần,
Nhẹ tay chấm chút tương bần… Ôi ngon!
Chùa Bổ Đà (Nguyễn Chí Diễn)
Ngày xưa đi hội Bổ Đà
Trèo qua con dốc, vòng qua ngọn đồi
Đường đi thấp thoáng đá ngồi
Trông như con cóc chưa thôi kiện trời.
Tháng hai mưa bụi rơi rơi
Người đi chảy hội nhiều nơi về nhiều.
Cổng chùa tường đất phong rêu
Nền kê đá muối như thêu thành hàng.
Cổng mà không có tam quan
Đơn sơ lối nhỏ tên mang Di Đà.
Ai đem vụn gốm Thổ Hà
Ai mang đất nện mà xoa trình tường
Chiều phơi nắng, sáng phơi sương
Ba trăm năm vẫn bức tường nâu cay.
“Bốn bề phong cảnh lạ thay
Bồng Lai kia cũng thế này mà thôi.”
Còn duyên vẫn gốc thông ngồi
Yêu nhau vẫn hẹn tìm nơi vườn chùa.
Trăm năm vối đã già nua
Như vào cổ tích mà chưa bạc đầu.
Bổ Đà tên gọi từ đâu?
Nghe trong sự tích nhuốm màu thời gian:
Rằng xưa kiếm củi trên ngàn
Tiều phu hiếm muộn được ban đồng tiền
Gốc thông, ông bổ, khấn liền
“Quan thế âm Phật” mà nên nhiệm màu.
Ba hai điều ứng cần đâu
Chỉ xin một mụn con cầu mà thôi.
Con trai ông có được rồi
Góp công, góp của dựng ngôi chùa thờ.
Quan Âm pho tượng đơn sơ
Dân gian cầu tự vẫn nhờ chùa thiêng.
Bổ Đà dùng gọi tên riêng
Tận tình ông Bổ, linh thiêng Phật Đà.
Năm đi qua, tháng đi qua
Đời sau xây dựng thêm là trăm gian
Nào lối dọc, nào đường ngang
Lối qua bên nọ, đường sang bên này.
“Nội thông ngoại bế” là đây
Trong ưa thoáng đạt, ngoài quây tường, hào.
Chùa trăm gian đến chùa Cao
Lạc trong vườn tháp như vào thiên thai.
Ai ơi mười tám tháng hai
Nhớ đi chùa Bổ, chùa Bài Việt Yên.
Bổ Đà tọa lạc đất Tiên
Chùa lưng chừng núi, chùa liền rừng thông.
Sư thầy sắc sắc không không
Em nay chảy hội mà lòng xốn xang
Chị hai lúng liếng bên đàng
Anh hai đến hẹn kìa đang mạn thuyền.
Bắc Giang (Bùi Thị Ngọc Điệp)
Bắc Giang hát khúc giao mùa,
Cảnh quan thanh lịch bốn mùa như ru.
Hiệp Hoà đây huyện trung du,
Khu Lăng đá cổ trùng tu, bảo tồn.
Việt Yên quan họ ru hồn,
“Vân Hương mỹ tửu” tiếng đồn gần xa.
Danh lam cổ tự: Bổ Đà,
Tay nghề làng gốm Thổ Hà thăng hoa.
Đường về Thành phố không xa,
Thành Xương Giang cổ phôi pha sắc màu.
Phim trường rực rỡ làm sao,
Cánh đồng hoa tiếp nối nhau bạt ngàn.
Thiền viện Trúc Lâm Phượng Hoàng,
Quê hương Yên Dũng rộn ràng khách thăm.
Di sản ký ức bao năm,
Kinh Phật mộc bản tiếng tăm lưu truyền.
Cùng nhau tiếp bước Tân Yên,
Đền Dành cổ kính một miền khói hương.
Cả Am có nghề làm hương,
Vân Cầu nổi tiếng nghề tương quê mình.
Yên Thế miền đất địa linh,
Hùm thiêng Yên Thế xứng danh anh hùng.
Ba mươi năm, vững một vùng,
Cần Vương nức tiếng, lẫy lừng non sông.
Lạng Giang nước chảy đôi dòng,
Sông Thương lờ lững đục trong mơ màng.
Đình Phù Lão bóng thời gian,
Dã hương nghìn tuổi rợp tàn biếc xanh.
Lục Nam thắng cảnh đẹp xinh,
Vực Rêu, Suối Mỡ tâm tình cùng ta.
Na dai sản vật quê nhà,
Dứa Bảo Sơn nếm qua là thích ngay.
Lục Ngạn huyện núi xanh cây,
Hồ Cấm Sơn bóng trời mây mơ màng.
Hồ Khuôn Thần trải ngút ngàn,
Lô xô đảo dựng ngập tràn sắc xanh.
Sơn Động đợi bước chân anh,
“Ngôi nhà của gió” trong lành cảnh quan.
Khe Rỗ bao khách tham quan,
Hồ Khe Chão bỗng mênh mang lòng mình.
Nham cá món lạ quê mình,
Cam Bố Hạ chút ân tình Bắc Giang.
Mời nhau bánh đúc Đồng Quan,
Gà đồi Yên Thế ươm vàng, thịt ngon.
Bánh đa Kế béo, thơm, giòn,
Vải thiều Lục Ngạn đỏ son trên cành.
Cua da Yên Dũng sẵn dành,
Chè Sơn Động nước ánh xanh dịu dàng.
Chùa Bổ Đà (Vương Tùng Cương)
Trăm gian chùa ngỡ tầng đá núi
mây vàng hiển hiện gió nguyên sơ
suối cát trắng lẩn vào huyền bí
ngõ dọc ngang thế dụng võ bất ngờ
trúc dóng hàng dáng mảnh mai tố nữ
dây bìm buông rối mắt người tìm
rặng tầm xuân đan mành hoa tím
bước chập chờn hồn bướm mơ tiên
tiếng mõ chợt dừng, kinh tụng dở
sư thầy dọn sắn vội sân mưa
cây gạo trầm tư tay dâng lửa
hoa như đổ phẩm lối sau chùa
thơm thoảng khói hương ngoài vườn tháp
qua độ trì cực lạc nơi đây
mãi luân hồi nắng mưa năm tháng
Bổ Đà rêu phong siêu thoát chốn này.
Bắc Giang đất mẹ yêu thương (Nguyễn Chí Diễn)
Anh vẫn đùa em quê em hình củ lạc
Thân thương em gọi hai tiếng Bắc Giang
Tháng Giêng, hai em hát khúc hội làng
Yêu biết mấy điệu dân ca quan họ
Anh có ở nơi đâu
Nơi sông Hồng, sông Lam, sông Vàm Cỏ
Cũng nghe điệu hát quê em điệu hát sông Cầu
Bắc Giang ơi! Nơi quê mẹ dãi dầu
Giọt nước mắt trộn mồ hôi thấm đất
Cho cây tốt tươi, cho người bất khuất
Đất vẫn vun trồng nguyên khí quốc gia
Chiến thắng Xương Giang mãi anh hùng hào khí ông cha
Vùng lên chống giặc còn vang vọng núi rừng Yên Thế
Trải qua nghìn trùng dâu bể
Đất mới thành hình củ lạc hôm nay
Anh đến quê em yêu say đắm đất này
Say hương nếp rượu làng Vân quyến rũ
Say những lúc ngắm nhìn em cười nụ
Thả mái tóc dài, suối Mỡ buông lơi
Hồ Cấm Sơn lưng núi, lưng trời
Soi bóng nước in hình mây ấp núi
Thuyền ai thả lưới ngược xuôi
Thuyền về chở cả nụ cười đầy khoang?
Anh đến cùng em xây đắp những xóm làng
Thăm lại dấu tích xưa nơi Phật hoàng truyền đạo
Vãn cảnh Vĩnh Nghiêm, lễ chùa Tam Giáo
Thăm lại khu rừng Khe Rỗ nguyên sinh
Cho anh vui cùng mùa vải quê mình
cùng em hát khúc dân ca quan họ
Dẫu quê mình còn nhọc nhằn gian khó
Chung sức ta vun trồng đất mẹ yêu thương.
Tự hào Bắc Giang (Ngân Nguyên)
Từ lâu rồi hai tiếng gọi Sông Thương
Vùng đất đỏ mượt mà câu Quan Họ
Ngày lễ hội khăn hồng bay theo gió
Bén duyên rồi xin đừng có chia phôi.
Sông hai bờ trong đục vẫn có đôi
Làng nghề cổ rạng ngời miền Kinh Bắc
Những Điếm Tổng Xương Giang xưa đánh giặc
Giữ yên bình Hà Bắc mãi lưu danh.
Cả khoảng trời Tây Yên Tử cao xanh
Nơi Thiền Phái vẽ bức tranh thủy mặc
Bền bờ cõi đẹp Giang sơn gấm vóc
Chốn non bồng giăng mắc vẹn đường tu.
Bắc Giang mình tự hào dải trung du
Quê cách mạng Nguyễn Văn Cừ lừng lẫy
Rừng Yên Thế, Đề Thám quân nổi dậy
Phất cờ hồng kháng chiến diệt giặc Tây…
Bao tháng ngày đoàn kết để dựng xây
Giành thắng lợi tô bề dầy lịch sử
Vinh quang lắm quê hương Ngô Gia Tự
Thật rạng danh dòng chữ:
“Tỉnh Anh Hùng” !
Về Bắc Giang anh nhé (Ngân Nguyên)
Cùng anh về với Bắc Giang
Ngắm xem hoa cải nở vàng triền sông
Thăm vùng trái ngọt mênh mông
Viếng thăm di tích cờ hồng tung bay.
Công trường xí nghiệp hăng say
Thi đua sản xuất từng ngày phồn vinh
Nhà nhà đoàn kết yên bình
Quê hương cách mạng lung linh sử vàng.
Bắc Giang đổi mới khang trang
Chiều hè hương Vải mênh mang núi đồi
Ngọt ngào hoa trái quê tôi
Trai thanh Gái lịch xây đời phu thê.
Mát lành gió núi hồn quê
Yêu thương Sơn Động hãy về bên anh
Núi rừng đẹp tựa bức tranh
Chợ phiên bún ốc ngọt lành vị quê…
Vùng cao mưa nắng dãi dề
Lời then Tính tẩu đam mê gọi mời
Em à… về với quê tôi
Bắc Giang xanh mãi đất trời yêu thương.
Bắc Giang trong tôi (Phan Thanh Long)
Sông xanh núi biếc hương trời
Mây nồng nắng ấm tình người Bắc Giang
Hoàng hôn lệ đẫm thu tàn
Liễu thương ai để mơ màng chiều nay
Gửi lòng theo gió mây bay
Men buồn ai ủ mà say đêm trường
Mảnh hồn trĩu nặng yêu thương
Ngón tay hoa ngọc nhẹ vương cung sầu
Ngàn sao lạc mộng canh thâu
Trách trăng kia nỡ phụ câu chung tình
Hoang sơ cỏ lá nghiêng mình
Bước chân tìm lại dáng hình năm xưa
Tìm về Yên Thế chiều mưa
Cam sành nay đã tới mùa đơm hoa
Sương rơi mà ngỡ lệ sa
Nghẹn ngào ta lại tìm ta hao gầy
Năm nao Đề Thám con đây
Một lòng yêu nước những ngày Cần Vương
Người về trăng tỏa mùi hương
Thuyền ai rời bến sông Thương đôi dòng
Tìm về vùng đất Yên Phong
Nghe câu quan họ mà lòng nao nao
Thẹn thùng chiếc nón quai thao
Mạn thuyền sóng vỗ tình vào hồn thơ
Cấm Sơn vẻ đẹp mơ hồ
Tên Chũ nghe lạ mà giờ thành quen
Vải thiều Lục Ngạn say men
Ngọt lành hương vị quê em dịu dàng
Nhớ về mảnh đất Lục Nam
Hoàng hôn tìm nắng ngày tàn đêm rơi
Cây dã hương trăm tuổi rồi
Bên trong bên đục tình người sông Thương
Lạng Giang mờ ảo trong sương
Giữa buồn nhân thế mà tương tư thầm
Qua miền Yên Dũng dừng chân
Để lòng thăm lại cố nhân thủa nào
Truyền thống khoa bảng tự hào
Vùng quê nuôi nấng biết bao tâm hồn
Vĩnh Nghiêm chốn tổ thiên tôn
Trần Nhân Tông với cội nguồn Trúc Lâm
Chiều chiều nghe nhịp chuông ngân
Mơ màng tiên cảnh đang gần bên ta
Còn yêu vùng đất Hiệp Hòa
Sông Cầu lữ khách ngân nga câu hò
Duyên xưa bến nước con đò
Tay chèo cô lái chuyện trò làm vui
Sơn Động kỷ niệm ngủ vùi
Một mình tâm trạng ngậm ngùi cô đơn
Gót mòn tan giữa băng sơn
Nửa đêm tìm mộng trăng hờn mây quên
Yêu sao một thoáng Việt Yên
Tâm tư giọt nắng ấm miền xa xăm
Bắc Giang ai một lần thăm
Khắc in hoài niệm ngàn năm không mờ
Nét đậm đà lẫn hoang sơ
Còn lưu luyến mãi bao giờ mới thôi
Rượu Làng Vân rượu mềm môi
Thơm nồng hương vị đất trời say sưa
Nghe câu quan họ chiều mưa
Ly còn chưa cạn tình chưa gặp lời
Quỳnh hoa ẩm lệ ngậm cười
Còn tôi say mãi tình người Bắc Giang.
Bắc Giang quê tôi (Hgt)
Ai về Kinh Bắc miền đất cổ xưa
Gọi lòng để nhớ hai từ Bắc Giang
Bao câu “Quan Họ” câu hát mời trầu
Câu hát trao duyên người ơi đừng về
Đất cổ xưa Kinh Bắc mãi còn vang
“Làng Thổ Hà” vẫn vang câu quan họ
“Rượu Làng Vân” thơm chén say người
Tôi vẫn đi khắp đường làng ngõ hẹp
Bỗng hiện về cội nguồn “gốm lừng danh”
Đã xưa rồi còn lại những rêu phong
Con đường nhỏ những con ngõ song song
Người nơi đây đặc sản như đã có
Bánh đa nem nổi tiếng đất gần xa
Mời bạn đến thăm Bắc Giang quê tôi
Về Lục Ngạn ăn quả vải trên cành
Là “Vải Thiều” của hương rừng gió núi
Rượu men lá bạn đã thử chưa nào
Món “Khâu nhục” ở nơi đây đặc sản
“Sôi trứng kiến” ngon mới lạ làm sao
Tô “Mỳ Chũ” chẳng chê được chút nào
Ôi tự hào nó mới sướng làm sao
Là đặc sản của Bắc Giang tôi đó
Bạn đã từng lên núi để thăm quan
Hồ cấm sơn mênh mang trời non nước
Về khuôn thần duyên dáng chốn sơn trang
Bạn ơi Hãy tới Sơn Động Bắc Giang
Gió đồng “Cao Nguyên” mát tận tâm hồn
Đêm đốt lửa ,ngồi quây quần ta hát
Tây yên Tử rừng nguyên sinh khe rỗ
Để thiên nhiên chân thật mới trở về
Đến Lục Nam bạn dừng chân nghỉ lại
Mời quả “Na” ăn củ đậu nơi này
Thấy lòng người qua những cái bắt tay
Ấm áp yêu thương gần gũi thật thà
Ngồi nơi đây Tôi kể để bạn nghe
Đền trung đền thượng hương khói vi vu
“Đền Suối Mỡ” thờ thượng ngàn thánh mẫu
Đất thiêng liêng đưa ta về lịch sử
Sự tích nàng Công chúa Quế Mỵ Nương
Người có công khai mở vực Mỡ này
Đừng vội vàng bạn bỏ qua kỳ diệu
Đến Lạng Giang thăm “Dã Hương” nghìn tuổi
Chẳng biết nữa cây có từ bao giờ
Vẫn sừng sững giữa đất trời hiên ngang
Cho người lớn cùng trẻ em bóng mát
Như cấp thêm dinh dưỡng cho nơi này
Bạn thấy không bạn đã nở nụ cười
Cho người Bắc Giang thêm niềm hy vọng
Dẫn bạn đến nơi tâm hồn thanh tịnh
Chùa “Đức La” tức “Vĩnh Nghiêm” bây giờ
Hơn bẩy trăm năm lịch sử khắc ghi
Chốn tổ Vĩnh Nghiêm là nơi thanh tịnh
Nơi bắt đầu Hội phật giáo Đầu Tiên
Huyện yên dũng nhiều điều ta khám phá
Món “Cua Da” rồi “Tương La” đặc sản
Bạn sẽ đến thưởng thức ở nơi này
Không xa nữa đâu chính là Thành Phố
Mua cái “Bánh Đa Kế” để làm quà
Rồi thưởng thức bún chả “Bún Đa Mai”
Ăn bánh đúc đồng quan “Chè Đỗ đãi”
Bạn đang thưởng thức mùi vị quê hương
Đặt tay lên môi suỵt tiếng nhẹ nhàng
Nhắc đến Bắc Giang cảm giác tuyệt vời
Tôi thấy yên bình màu xanh của lá
Cảm giác nhẹ nhàng không khí quê hương
Bạn thấy vui không ta đi câu cá
Về hiệp hoà bắt cá mè ao nuôi
Làm gỏi cá đặc sản của quê hương
Làm mê mẩn biết bao là thực khách
Chỉ nghĩ thôi miệng đã ngọt lắm rồi
“Nham vân xuyên” cho mùi thơm béo ngậy
Tôi chắc bạn muốn nếm thử bạn ơi
Còn muốn thăm quan “Di tích lăng mộ”
Cấp quốc gia đã công nhận nơi này
Đến Bắc Giang đừng bỏ qua Yên Thế
Nơi vùng đất nuôi đặc sản “gà đồi”
Có vườn cây hoa trái thật tốt tươi
“Cam sành Bố Hạ” dinh dưỡng nơi này
Là vùng đất người Anh Hùng Áo Vải
Hoàng Hoa Thám mãi mãi sẽ còn vang
Xin cho con được cúi đầu tưởng nhớ
Xin Tạ ơn Người áo vải Hoàng Hoa
Còn đây “Di tích khởi nghĩa” vang xa
Cho chúng con hàng năm về tưởng nhớ
Mời bạn đến thăm Bắc Giang Quê Tôi
Để lửa lòng cháy lại những yêu thương
Còn thấy được nét tinh hoa lưu giữ
Nền văn hoá của người xưa để lại
“Chùa Bổ Đà” Việt Yên bạn đã đến
Thấy lối vào cổ kính những rêu phong
Lời ca luyến láy mà say lòng người
Làn quan họ vẫn ngân vang câu hát
Rằng người ơi người ở “í…a” đừng về
Mời bạn đến thăm Bắc Giang Quê Tôi
Bữa cơm đạm bạc mà sang lòng người
Chén rượu nâng lên chén trà thêm nhớ
Tâm sự cuộc đời chuyện bạn và tôi
Chuyện vùng đất mà tôi đang đã kể
Chẳng dấu diếm hay giữ lại trong lòng
Để mời bạn đến với người Bắc Giang.
Vải Lục Ngạn – hồ Cấm Sơn (Trần Đông Phong)
Hè nay Lục Ngạn vải như ngàn
Phố Chũ đỏ đường tới Cấm Sơn
Bốn biển vải ngon nay mới biết
Năm châu khách quý sẽ qua thăm
Bốn chục thước sâu chìm trắm tạ
Ba nghìn mẫu nước nổi tôm đàn
Cảnh hồ, đồi vải xem kỳ thú
Một chuyến đến nơi tỏ ý dân.
Thơ viết ở Bắc Giang (Trần Đình Thắng)
Em ở sông Thương đón anh về biển nhớ
Nước trong xanh chảy xiết đôi bờ
Ánh chiều buông hòa vào đêm chầm chậm
Cho anh ngồi mơ mộng với xứ thơ.
Sao hôm lang thang nhú lên non tơ
Ánh điện chiếu long lanh vườn vải chín
Ta trao nhau trái ngọt đầu mùa
Chớp hồn say khiến cả đời bịn rịn.
Bắc Giang! Của những người làm điện
Đã ôm hôn cả Yên Thế núi rừng
Những xóm làng nơi đèo heo hút gió
Cùng hòa ca một mạng điện chung.
Cầu Phủ Lạng một thời em có nhớ không?
Bom thù dội mình vượt sông kéo đường cao thế
Kiếm cái tó, cái tời, bát mì đâu dễ
Đã khắc vào tim thợ điện những cánh đồng.
Để bây giờ điện trang trải mênh mang
Cho Bắc Giang vươn tầm cao mới
Câu quan họ ngân dài bổi hổi
Những cuộc đời mái rạ hóa lầu son.
Không chỉ có vậy, con gái Bắc Giang cũng là một đề tài được nhiều người yêu thích. Vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm, cùng với sự đảm đang, chịu thương chịu khó của những cô gái nơi đây đã đi vào thơ ca, trở thành niềm tự hào của người dân Bắc Giang.
Em là cô gái Bắc Giang (Phan Ngọc Lan)
“Em là cô gái Bắc Giang
Rét thì mặc rét, việc làng em lo”
Câu thơ có tự bao giờ
Đi vào trang sử dân ta ngàn đời
Giặc Cô-vít đã đến rồi
Vai em gánh nặng thêm loài vít đây
Bao lần giặc đã tan thây
Có công đóng góp vai gầy của em
Vít kia sao chẳng tính xem
Nơi này giặc đã bao phen xưng hùng
Nhật lui, Pháp, Mỹ đầu hàng
Động vào dân Việt nanh hùm cũng thua
Thế mà lại dám chạy đua
Mày còn dám đến hại cho bao người
Biết không khắp cả bầu trời
Từ Âu sang Á nơi nơi một lòng
Đụng vào đất nước anh hùng
Chặt vòi Cô-vít tan cùng khói mây
Tìm ra hang ổ chúng bay
Diệt cho tận gốc những loài quỷ ma
Dám mò tới Bắc Giang ta
Anh hùng Đề Thám muôn nhà đứng lên
Cùng nhau chung sức chị em
Góp công diệt giặc một phen lẫy lừng
Xứng danh đất nước thành đồng
Có công phụ nữ anh hùng Bắc Giang
Chắc loài Cô-vít phải tan
Bắc Giang nhất định đàng hoàng hơn xưa.
Lúng liếng Bắc Giang (Nguyễn Ngọc Bái)
Theo lối người xưa anh đến Bắc Giang
Câu hát cũ bắc cầu qua ngày mới
Em lúng liếng, trời ơi, trong và gợi
Bóng hoàng thi đăm đắm hút anh đi
Anh chỉ tiếc không kịp mùa vải chín
Để hát câu giao cảm với mùa màng
Hãy chỉ giùm anh lối nào hương hoàng thảo
Bõ một lần rong ruổi đất Bắc Giang
Dẫu biết vậy ta mượn câu quan họ
Để nhớ nhung da diết gửi lòng mình
Dẫu trời đất có xa trông vời vợi
Trúc nơi nào thì trúc vẫn cứ xinh.
Phá đường (Tố Hữu)
Rét Thái Nguyên rét về Yên Thế
Gió qua rừng Đèo Khế gió sang…
Em là con gái Bắc Giang
Rét thì mặc rét, nước làng em lo
Nhà em phơi lúa chưa khô
Ngô chửa vào bồ, sắn thái chưa xong
Nhà em con bế con bồng
Em cũng theo chồng đi phá đường quan.
Con ơi con ngủ cho ngoan
Sang canh trăng lặn, buổi tan mẹ về…
Trên đồi quê
Trăng non mới hé
Đường thì dài, hố xẻ chưa sâu
Chưa sâu thì cuốc cho sâu
Có anh có chị cùng nhau ta đào!
Hì hà hì hục
Lục cục lào cào
Anh cuốc em cuốc
Đá lở đất nhào!
Nào anh bên trai
Nào em bên nữ
Ta thi nhau thử
Ai nào hơn ai!
Anh tài thì em cũng tài
Đường dài ta xẻ, sức dai ngại gì.
Đường đi ngoắt ngoéo chữ chi
Hố ngang hố dọc chữ i chữ tờ.
Thằng Tây mà cứ vẩn vơ
Có hố này chờ chôn sống mày đây.
Ớ anh ớ chị nhanh tay
Nhanh tay ta cuốc, chôn thây quân thù!
Đêm nay gió rét trăng lu
Rộn nghe tiếng cuốc chiến khu phá đường…
Tậm sự người Bắc Giang (Hgt)
Em là con gái Bắc Giang
Có yêu có khóc có buồn có vui
Đảm đang duyên dáng dịu dàng
Trong em tỏa nắng nụ cười anh thương
Xinh tươi ấm áp tuyệt vời
Chính là con gái em người Bắc Giang
Từ quê ra đến thị Thành
Bao chàng mơ ước có anh si tình
Ở quê mẹ dặn anh rằng
Lấy vợ con nhớ chọn người Bắc Giang
Ở quê hay phố kệ con
Bởi vì cùng đất biết người đảm đang
Biết cô gái đó thật thà
Biết nhà biết cửa biết người mình yêu
Biết gia cảnh chẳng cần nhiều
Biết tình biết nghĩa biết là cần hơn.
Ngoài ra, những bài thơ về con người Bắc Giang cũng là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa của vùng đất này. Những con người hiền lành, chất phác, giàu lòng yêu nước đã trở thành nguồn cảm hứng cho rất nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật.
Chợ Nhẫm (Nguyễn Chí Diễn)
Ngày xưa còn bé, bé tẻo teo
Bốn xóm làng tôi vẫn rất nghèo
Bà dắt tay tôi đi chợ Nhẫm
Qua đường hồ Dĩnh nước trong veo.
Bà bảo: “con ơi chợ chẳng gần
Nửa đường ta nghỉ đỡ mỏi chân”.
Quẳng gậy ngồi xuống bà thong thả,
Lưng còng bao phủ cả tấm thân.
Tôi thấy người ta đi chợ nhiều
Có người đội nón lá liêu xiêu,
Có người gánh cả theo con nhỏ
Miệng chúm cười bên chiếc nôi yêu.
Đi qua con dốc, qua núi đôi
Bà bảo: “con ơi sắp đến rồi,
Xa xa phía chợ người đông nghịt
Ta đi nhanh lên. Muộn mất thôi!”
Nói đoạn, bà tôi rảo bước mau
Tôi thì lũn cũn bước theo sau
Thỉnh thoảng dừng chân bà nhắc khẽ:
“Kẻo sỏi vấp chân…ngã vỡ đầu!”
Đi qua làng Dĩnh có ngọn tre
Có tiếng ve kêu giục tháng hè
Có bé nhà ai đòi đi chợ
Bị mẹ đánh đòn mắt đỏ hoe.
Chợ Nhẫm đây rồi trước mắt tôi
Người bán, người mua, kẻ đứng ngồi
Hàng na, hàng chuối, bên hàng ổi
Hàng bánh rậm
