“Văn chương bất hủ cổ kim đều viết bằng huyết lệ” (Lâm Ngữ Đường). Câu nói này khẳng định giá trị cốt lõi của một tác phẩm văn chương vượt thời gian, đó là sự thấu cảm sâu sắc và tấm lòng nhân đạo bao la của người nghệ sĩ. Để làm sáng tỏ ý kiến trên, chúng ta có thể nhìn vào “Độc Tiểu Thanh kí” của Nguyễn Du.
1. Giải thích ý nghĩa câu nói:
- Văn chương: Nghệ thuật sử dụng ngôn từ để xây dựng hình tượng, phản ánh cuộc sống và thể hiện tâm tư, tình cảm của nhà văn.
- Văn chương bất hủ: Những tác phẩm đích thực có sức sống mãnh liệt, trường tồn qua thời gian.
- Huyết lệ: Máu và nước mắt, tượng trưng cho tâm huyết, sự dấn thân và nỗi đau của người nghệ sĩ.
Alt: Chân dung Nguyễn Du, nhà thơ lớn của Việt Nam với những tác phẩm văn chương bất hủ.
Ý nghĩa khái quát: Lâm Ngữ Đường nhấn mạnh rằng yếu tố then chốt tạo nên một tác phẩm văn chương đích thực, có giá trị trường tồn, chính là tấm lòng nhân đạo sâu sắc và lớn lao của người nghệ sĩ. Đó là sự đồng cảm, xót thương trước những mảnh đời bất hạnh, là khát vọng về một xã hội tốt đẹp hơn.
2. Bàn luận về ý nghĩa của câu nói:
Văn học phản ánh hiện thực cuộc sống thông qua lăng kính chủ quan của nhà văn. Tình cảm đóng vai trò then chốt, là cầu nối giữa tác phẩm và người đọc. Một tác phẩm hời hợt, thiếu cảm xúc sẽ không thể chạm đến trái tim độc giả.
Hoạt động sáng tạo nghệ thuật đòi hỏi sự dấn thân, “máu phải sôi lên” khi viết. Tình cảm là nguồn năng lượng thúc đẩy ngòi bút, là điểm khởi đầu và đích đến của văn chương. Nếu nhà văn không “xúc động hồn thơ”, không thể tạo ra những trang viết “như có máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm ở trên tờ giấy” (Mộng Liên Đường).
Alt: Giọt nước mắt, biểu tượng của nỗi đau và sự đồng cảm, nguồn cảm hứng của văn chương.
Thực tế văn học đã chứng minh điều này. Nguyễn Du viết “Truyện Kiều” với nỗi đau đáu về thân phận người phụ nữ tài hoa bạc mệnh. Hoàng Cầm viết “Bên kia sông Đuống” bằng tất cả tình yêu và niềm tự hào về quê hương. Ngay cả khi nhà văn thể hiện sự lạnh lùng, khinh bạc (như Nam Cao, Sê-khốp), thì sâu thẳm trong tác phẩm vẫn là tấm lòng nhân đạo, tình yêu thương con người và nỗi lo cho cuộc đời.
Câu nói của Lâm Ngữ Đường là một tuyên ngôn, một bài học quý giá cho những người sáng tác: Hãy “mở lòng ra đón lấy những vang động của đời”, hãy viết “bằng tim, bằng máu, bằng lệ, bằng hồn”.
3. Phân tích bài thơ “Độc Tiểu Thanh kí” của Nguyễn Du để làm sáng tỏ nhận định trên:
“Độc Tiểu Thanh kí” là tiếng khóc thương cho cuộc đời bi thảm của Tiểu Thanh, một người con gái tài sắc nhưng bạc mệnh. Nguyễn Du bày tỏ sự xót thương, đồng điệu, đồng cảm vượt không gian và thời gian. Ông trân trọng tài năng, sắc đẹp của nàng, đồng thời lên án xã hội phong kiến đã vùi dập những người tài hoa.
Alt: Tiểu Thanh, hình ảnh người phụ nữ tài hoa bạc mệnh, gợi cảm hứng cho Nguyễn Du viết “Độc Tiểu Thanh kí”.
Bài thơ còn là tiếng khóc cho chính thân phận của Nguyễn Du, một người trí thức sống trong thời đại loạn lạc, đầy bất công. Tiếng khóc ấy, chính là “huyết lệ”, đã góp phần quan trọng tạo nên giá trị bất hủ của tác phẩm. Trong xã hội phong kiến, tình cảm thương người gắn liền với thương thân, sự thức tỉnh ý thức cá nhân đã làm nên giá trị nhân đạo sâu sắc và mới mẻ cho tác phẩm.
