Nguyễn Khuyến, Tam Nguyên Yên Đổ, một nhà nho tài hoa nhưng chọn cuộc sống ẩn dật nơi thôn quê, đã để lại cho đời nhiều tác phẩm giá trị. Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách thơ Nôm Đường luật của ông, khắc họa một cách chân thực và xúc động tình bạn thắm thiết giữa những con người quê mùa.
Bài thơ là lời reo vui mừng rỡ khi gặp lại bạn tri kỷ nơi thôn dã, sau những năm tháng xa cách chốn quan trường. Niềm vui ấy được thể hiện qua từng câu chữ mộc mạc, giản dị, thấm đượm tình người. Tuy nhiên, niềm vui gặp gỡ ấy lại đi kèm với một chút bối rối, ngượng ngùng khi gia cảnh thanh bần, không có gì để tiếp đãi bạn.
Lời thơ chân chất, tự nhiên như lời ăn tiếng nói hàng ngày, tạo nên một không khí thân mật, gần gũi. Sự hiếu khách của chủ nhà được thể hiện qua những lời trần tình giản dị: trẻ đi vắng, chợ xa, ao sâu khó bắt cá… Những khó khăn ấy tưởng chừng như làm giảm đi niềm vui gặp gỡ, nhưng lại càng làm nổi bật lên tấm lòng chân thành, mộc mạc của chủ nhà.
Điểm nhấn của bài thơ nằm ở câu kết: “Bác đến chơi đây, ta với ta”. Ba tiếng “ta với ta” vang lên đầy cảm xúc, thể hiện sự đồng điệu, sẻ chia giữa hai tâm hồn tri kỷ. Tình bạn ấy vượt lên trên mọi lễ nghi, vật chất tầm thường, chỉ cần có nhau là đủ. Khác với nỗi cô đơn, trống trải trong câu “ta với ta” của Bà huyện Thanh Quan, ở đây, “ta với ta” là sự ấm áp, tin tưởng, là niềm hạnh phúc khi được sống thật với chính mình bên người bạn tri âm.
Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” không chỉ là một lời tâm sự chân thành của Nguyễn Khuyến, mà còn là một triết lý sống sâu sắc: tình bạn cao quý hơn mọi của cải vật chất. Đó là một bài học về sự trân trọng những giá trị tinh thần, về cách sống giản dị, chân thành và biết yêu thương con người.
“Tửu tận tình do tại” – Rượu hết nhưng tình còn. Tình bạn chân thành, thắm thiết mới là điều đáng quý, đáng trân trọng nhất trong cuộc đời.
