“Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải là một tác phẩm thơ đặc sắc, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước và khát vọng cống hiến của nhà thơ. Bài thơ không chỉ là bức tranh tươi đẹp về mùa xuân xứ Huế mà còn là triết lý sống cao đẹp, ý nghĩa.
* Trước khi đọc
Mùa xuân trong mỗi người là khác nhau, mang những dấu ấn riêng. Với em, mùa xuân là mùa của sự khởi đầu, của những chồi non lộc biếc, của Tết Nguyên Đán ấm áp bên gia đình.
Mùa xuân, nhắc ta nhớ đến những vần thơ của Bác Hồ:
“Mùa xuân là tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân”
* Đọc văn bản
1. Hình dung: Những màu sắc và âm thanh nào được gợi lên trong khổ thơ đầu?
Khổ thơ đầu tiên vẽ nên một bức tranh mùa xuân đầy màu sắc và âm thanh:
- Âm thanh: Tiếng chim chiền chiện hót líu lo trên bầu trời.
- Màu sắc: Dòng sông xanh biếc, bông hoa tím biếc, giọt sương long lanh.
Bức tranh thiên nhiên tươi sáng, rộn ràng, tràn đầy sức sống, khơi gợi niềm yêu đời, yêu cuộc sống.
2. Hình dung: Vẻ đẹp mùa xuân được thể hiện qua hình ảnh “lộc” như thế nào?
Hình ảnh “lộc” trong bài thơ mang nhiều ý nghĩa sâu sắc:
- “Lộc” của người ra đồng: tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở, cho những mùa vàng bội thu, cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
- “Lộc” của người cầm súng: tượng trưng cho sức mạnh, ý chí bảo vệ Tổ quốc, cho sự bình yên của đất nước.
“Lộc” mang đến niềm tin, hy vọng và sức sống mới cho con người và đất nước.
3. Liên tưởng: Hình ảnh con chim, cành hoa, mùa xuân và nốt trầm nho nhỏ gợi cho em những suy nghĩ gì?
Hình ảnh con chim, cành hoa, mùa xuân và nốt trầm nho nhỏ là những biểu tượng đẹp đẽ:
- Con chim, cành hoa: tượng trưng cho vẻ đẹp của thiên nhiên, cho những điều tươi đẹp trong cuộc sống.
- Mùa xuân: tượng trưng cho sức sống, sự tươi mới, cho những khởi đầu tốt đẹp.
- Nốt trầm nho nhỏ: tượng trưng cho sự cống hiến thầm lặng, khiêm nhường.
Tất cả những hình ảnh này đều thể hiện khát vọng sống đẹp, sống có ý nghĩa, cống hiến cho đời của nhà thơ.
* Sau khi đọc
Nội dung chính: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” thể hiện cảm xúc của tác giả trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng được cống hiến một phần nhỏ bé của mình cho cuộc đời.
Câu 1: Nhà thơ miêu tả mùa xuân qua những hình ảnh nào trong khổ thơ đầu? Những hình ảnh đó gợi cho em cảm nhận gì?
Trong khổ thơ đầu, nhà thơ miêu tả mùa xuân qua những hình ảnh: dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện. Những hình ảnh đó gợi cho em cảm nhận về một mùa xuân tươi đẹp, rực rỡ, hài hòa, tràn đầy sức sống.
Câu 2: Em cảm nhận được những cảm xúc nào của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên?
Tác giả thể hiện những cảm xúc:
- Yêu mến, trân trọng vẻ đẹp của mùa xuân.
- Ngây ngất, say sưa trước cảnh vật.
- Khao khát hòa mình vào thiên nhiên.
Câu 3: Vì sao khi nói về mùa xuân của đất nước, nhà thơ lại nhắc đến hình ảnh người cầm súng và người ra đồng?
Khi nói về mùa xuân của đất nước, nhà thơ nhắc đến hình ảnh người cầm súng và người ra đồng, bởi vì:
- Người cầm súng tượng trưng cho sự bảo vệ, giữ gìn hòa bình, độc lập của đất nước.
- Người ra đồng tượng trưng cho sự lao động, sản xuất, xây dựng đất nước giàu đẹp.
Hai hình ảnh này thể hiện sự gắn bó giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, giữa hòa bình và lao động.
Câu 4: Nhận xét về cách gieo vần và ngắt nhịp trong khổ thơ: “Đất nước bốn ngàn năm…”
- Cách gieo vần: vần liền (lao – sao).
- Cách ngắt nhịp: linh hoạt, tạo sự nhịp nhàng, uyển chuyển cho câu thơ.
Câu 5: Hình ảnh con chim, cành hoa, nốt trầm và mùa xuân nho nhỏ có ý nghĩa biểu tượng gì? Tác giả muốn làm những điều đó để làm gì?
Hình ảnh con chim, cành hoa, nốt trầm và mùa xuân nho nhỏ đều là những biểu tượng cho vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống và sự cống hiến. Tác giả muốn làm những điều đó để góp phần nhỏ bé của mình vào xây dựng đất nước, làm đẹp cho cuộc đời.
Câu 6: Phân tích sự thay đổi đại từ nhân xưng từ “tôi” sang “ta” trong bài thơ và ý nghĩa của sự thay đổi đó.
Sự thay đổi đại từ nhân xưng từ “tôi” sang “ta” thể hiện sự chuyển biến từ cảm xúc cá nhân sang cảm xúc chung của cộng đồng. “Tôi” thể hiện cảm xúc riêng của tác giả trước vẻ đẹp của mùa xuân, còn “ta” thể hiện khát vọng cống hiến chung của mọi người.
Câu 7: Em có nhận xét gì về nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ”? Nhan đề đó gợi cho em những cảm xúc gì?
Nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ” là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Nó gợi cho em cảm xúc về sự khiêm nhường, giản dị nhưng cũng rất chân thành và tha thiết. Mỗi người hãy làm một “mùa xuân nho nhỏ” để góp phần làm đẹp cho cuộc đời.
* Viết kết nối với đọc
Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) nêu cảm nhận về một đoạn thơ mà em thích trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”.
Đoạn thơ mà em thích nhất là:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Đoạn thơ thể hiện khát vọng cống hiến của nhà thơ một cách chân thành và giản dị. Hình ảnh con chim, cành hoa, nốt trầm là những biểu tượng đẹp đẽ cho những đóng góp nhỏ bé nhưng ý nghĩa. Em cảm nhận được sự tha thiết, yêu đời và khát vọng sống có ý nghĩa của nhà thơ.
