Anh thanh niên trong tác phẩm của Nguyễn Thành Long hiện lên với vẻ đẹp bình dị mà phi thường, được hun đúc từ chính hoàn cảnh sống và làm việc đặc biệt của mình.
Anh sống và làm việc một mình trên đỉnh núi cao 2600 mét, một mình đối diện với thiên nhiên hùng vĩ. Công việc của anh là một trạm khí tượng kiêm vật lý địa cầu, nơi anh “đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây và đo chấn động mặt đất, dự báo thời tiết hằng ngày để phục vụ sản xuất và phục vụ chiến đấu”. Đây là công việc thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng, đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ và tinh thần trách nhiệm cao độ.
Sự khắc nghiệt của hoàn cảnh sống và làm việc là một thách thức lớn đối với anh. Sự heo hút, vắng vẻ của núi rừng, cuộc sống đơn điệu, giản đơn có thể làm nản lòng bất cứ ai. Nhưng gian khổ lớn nhất có lẽ là sự cô đơn, vắng bóng người quanh năm suốt tháng. Nỗi “thèm người” đến mức anh phải lăn cây chặn xe khách qua núi để được gặp gỡ, trò chuyện, vơi đi phần nào nỗi cô đơn.
Tuy nhiên, anh đã vượt qua tất cả bằng những suy nghĩ, những phẩm chất tốt đẹp. Lòng yêu nghề và tinh thần trách nhiệm cao với công việc là động lực lớn nhất của anh.
Anh hiểu rõ công việc mình làm tuy nhỏ bé nhưng lại có ý nghĩa lớn lao đối với đất nước và mọi người. Anh luôn tự giác, tận tụy làm việc, dù không có ai giám sát, thúc giục. Suốt mấy năm ròng rã, anh luôn ghi và báo “ốp” đúng giờ, bất kể thời tiết khắc nghiệt.
Anh luôn cảm thấy hạnh phúc khi biết rằng, nhờ việc phát hiện kịp thời đám mây khô, anh đã góp phần vào chiến thắng của không quân ta trên bầu trời Hàm Rồng. Đó là niềm tự hào lớn lao, là động lực để anh tiếp tục cống hiến.
Anh yêu công việc của mình, say sưa kể về nó. Với anh, công việc không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm vui, là lẽ sống. Anh từng tâm sự: “khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi công việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất”.
Những lời tâm sự giản dị, chất phác ấy đã toát lên vẻ đẹp nhân cách đáng trân trọng. Công việc đã trở thành niềm vui, niềm hạnh phúc và là lẽ sống của đời anh. Động cơ làm việc đúng đắn và phương châm sống cao đẹp – làm việc vì mọi người, vì Tổ quốc – đã khiến người đọc cảm phục và trân trọng anh. Hoàn cảnh sống và làm việc đặc biệt đã góp phần tạo nên một hình tượng đẹp về người thanh niên Việt Nam yêu nước, yêu nghề, sẵn sàng cống hiến hết mình cho đất nước.
