Ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân đã khắc họa thành công hình tượng người lái đò sông Đà không chỉ là một người lao động bình dị mà còn là một dũng sĩ, một nghệ sĩ tài ba trong cảnh vượt thác đầy cam go và thử thách.
Nguyễn Tuân đã đặt nhân vật vào một bối cảnh hiểm nghèo, nơi con người phải đối mặt với sức mạnh hung bạo của thiên nhiên. Đây là cơ hội để những phẩm chất cao đẹp của người lái đò được bộc lộ một cách rõ nét nhất. Để vượt qua những ghềnh thác dữ dội, không chỉ cần sự am hiểu tường tận về dòng sông Đà mà còn cần đến lòng dũng cảm, sự mưu trí và đôi tay tài hoa.
Ông lái đò không chỉ đơn thuần là một người chèo thuyền, ông là người con của dòng sông, am hiểu tường tận “tính nết” của nó. Dù sông Đà bày binh bố trận, giăng “trùng vi thạch trận”, ông vẫn bình tĩnh đối phó bởi đã nắm vững “binh pháp của thần sông thần đá”, thấu hiểu “quy luật phục kích của lũ đá” và thuộc nằm lòng vị trí của từng cửa tử, cửa sinh trên dòng thác. Sự am hiểu sâu sắc này không chỉ là kiến thức mà còn là kinh nghiệm được tích lũy qua bao năm tháng gắn bó với sông Đà, là sự hòa nhập giữa con người và thiên nhiên.
Trong cuộc chiến không cân sức với thác dữ, tinh thần dũng cảm của người lái đò được thể hiện một cách mạnh mẽ. Khi “sóng thác đã đánh đến miếng đòn hiểm độc nhất”, ông không hề nao núng mà “cố nén vết thương”, “hai chân kẹp chặt lấy cuống lái”, giữ vững tay chèo, đưa con thuyền vượt qua hiểm nguy. Sự dũng cảm không chỉ là sự gan dạ mà còn là sự bình tĩnh, kiên định và tinh thần trách nhiệm cao cả.
Người lái đò không chỉ là một dũng sĩ mà còn là một nghệ sĩ tài ba trên sông nước. Nguyễn Tuân đã đặt ông vào một tình huống đặc biệt, khi phải đối mặt với “dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh”, để rồi đôi tay tài hoa của ông được dịp phô diễn. Ông “lái miết một đường chéo về phía cửa đá ấy”, một động tác điêu luyện, chính xác đến từng milimet, cho thấy sự thuần thục và đẳng cấp của một nghệ nhân. Lúc này, con thuyền và người lái đò hòa quyện làm một, cùng nhau vượt qua thử thách, tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp về sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên.
Sau những giây phút chiến đấu căng thẳng, người lái đò trở về với cuộc sống đời thường, chia sẻ những bữa cơm đạm bạc, trò chuyện phiếm với đồng nghiệp. Họ cũng khao khát một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Việc vượt thác chỉ là một phần nhỏ trong cuộc sống của họ, nhưng lại là một hành động âm thầm cống hiến cho đất nước.
Hình tượng người lái đò sông Đà trong cảnh vượt thác là sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp của người lao động bình dị và phẩm chất của một người anh hùng, một nghệ sĩ. Nguyễn Tuân đã ca ngợi những con người thầm lặng, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc bằng chính sức lao động và lòng yêu nghề của mình.
