“Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam, khắc họa sâu sắc số phận người phụ nữ dưới chế độ phong kiến. Nhân vật Vũ Nương nổi bật với vẻ đẹp phẩm chất nhưng lại chịu nhiều oan trái, trở thành hình tượng tiêu biểu cho bi kịch của người phụ nữ trong xã hội xưa.
Vũ Nương hiện lên trước hết với vẻ đẹp ngoại hình và phẩm hạnh đáng quý. Nguyễn Dữ giới thiệu nàng là người “tính đã thùy mị nết na, lại thêm tư dung tốt đẹp”. Vẻ đẹp ấy không chỉ là nhan sắc mà còn là đức hạnh, phẩm chất cao đẹp bên trong, khiến Trương Sinh “mến vì dung hạnh” mà xin mẹ đem trăm lạng vàng cưới về.
Alt: Cảnh Vũ Nương tiễn chồng Trương Sinh lên đường nhập ngũ với lời dặn dò ân cần, thể hiện sự lo lắng và mong muốn chồng được bình an, trích từ tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương.
Trong cuộc sống gia đình, Vũ Nương hiện lên là người vợ hiền thục, đảm đang, hết lòng vì chồng. Nàng biết chồng có tính đa nghi nên luôn “giữ gìn khuôn phép”, nhường nhịn để gia đình được êm ấm, hòa thuận. Khi Trương Sinh phải đi lính, nàng tiễn chồng bằng những lời dặn dò ân cần, tha thiết, không mong vinh hiển mà chỉ cầu mong chồng bình an trở về. Lời nói ấy thể hiện tình yêu thương sâu sắc, sự thấu hiểu và cảm thông của nàng đối với chồng.
Alt: Vũ Nương ân cần chăm sóc mẹ chồng đang bệnh nặng, bón thuốc và an ủi, cho thấy tấm lòng hiếu thảo và đức hy sinh của nàng, một phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam.
Khi chồng đi xa, Vũ Nương một mình gánh vác mọi việc trong gia đình, vừa chăm sóc con nhỏ, vừa phụng dưỡng mẹ chồng. Nàng hết lòng thuốc thang, lễ bái khi mẹ chồng ốm đau, an ủi, động viên bà. Đến khi mẹ chồng qua đời, nàng lo ma chay chu đáo như đối với cha mẹ đẻ của mình. Tình yêu thương con được thể hiện qua việc nàng chỉ bóng mình trên tường, nói dối đó là cha để dỗ dành con, mong con vơi bớt nỗi nhớ cha.
Alt: Vũ Nương ôm con trai bé Đản trong lòng, chỉ vào bóng của mình trên vách tường và dỗ dành con rằng đó là cha, thể hiện tình yêu thương con sâu sắc và sự hy sinh thầm lặng của người mẹ.
Thế nhưng, cuộc đời Vũ Nương lại đầy bi kịch và oan trái. Khi Trương Sinh trở về, chỉ vì lời nói ngây thơ của con trẻ mà nghi ngờ vợ thất tiết. Dù Vũ Nương hết lời phân trần, giãi bày, họ hàng, làng xóm bênh vực nhưng Trương Sinh vẫn không tin, mắng nhiếc, đánh đuổi nàng. Không thể minh oan, Vũ Nương đã tìm đến cái chết để chứng minh sự trong sạch của mình.
Alt: Vũ Nương gieo mình xuống sông Hoàng Giang tự vẫn, một hành động đau đớn nhưng thể hiện sự kiên quyết bảo vệ phẩm giá và lòng trung trinh của người phụ nữ, một bi kịch lớn trong Chuyện người con gái Nam Xương.
Cái chết của Vũ Nương là lời tố cáo đanh thép xã hội phong kiến bất công, trọng nam khinh nữ, đẩy người phụ nữ vào bi kịch. Đó còn là lời phê phán thói ghen tuông mù quáng, độc đoán, vũ phu của người đàn ông.
Ở cuối truyện, Nguyễn Dữ đã xây dựng một kết thúc mang yếu tố kì ảo. Vũ Nương được Linh Phi cứu sống và sống dưới thủy cung. Khi Trương Sinh lập đàn giải oan, nàng hiện về nhưng không thể trở lại trần gian. Cái kết này thể hiện ước mơ về sự bất tử, sự chiến thắng của cái thiện, cái đẹp, đồng thời khẳng định sự trong sạch của Vũ Nương và bày tỏ niềm thương cảm sâu sắc của tác giả đối với số phận người phụ nữ.
Alt: Cảnh Vũ Nương hiện về trên sông Hoàng Giang với cờ xí và kiệu hoa rực rỡ, nhưng nàng chỉ nói lời tạ từ với chồng và không thể quay trở lại dương gian, một hình ảnh vừa đẹp vừa buồn gợi nhiều suy ngẫm.
Như vậy, qua nhân vật Vũ Nương, Nguyễn Dữ đã thể hiện một cách sâu sắc số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Đồng thời, tác phẩm cũng gửi gắm những giá trị nhân văn cao cả, khẳng định vẻ đẹp phẩm chất của người phụ nữ, đề cao tình yêu thương, sự thủy chung và khát vọng hạnh phúc.
