Bài thơ “Khi con tu hú” của Tố Hữu là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện sâu sắc tâm trạng và khát vọng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù ngục. Để hiểu rõ hơn về bài thơ, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích nội dung chính, bố cục, và giá trị nghệ thuật của nó.
Bài thơ được sáng tác vào tháng 7 năm 1939, khi Tố Hữu bị giam trong nhà lao Thừa Phủ. Hoàn cảnh sáng tác đặc biệt này đã ảnh hưởng sâu sắc đến nội dung và cảm xúc của bài thơ.
Bố cục bài thơ:
Bài thơ có thể chia thành hai phần chính:
- Phần 1 (6 câu đầu): Miêu tả bức tranh thiên nhiên tươi đẹp của mùa hè.
- Phần 2 (4 câu cuối): Thể hiện tâm trạng u uất, khao khát tự do của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.
Nội dung chính và giá trị nội dung:
Nội dung chính của bài thơ xoay quanh sự đối lập giữa khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, tràn đầy sức sống với hoàn cảnh tù túng, ngột ngạt của người tù cách mạng.
- Khung cảnh thiên nhiên: Tiếng chim tu hú gọi hè, tiếng ve ngân, tiếng sáo diều vi vu trên đồng lúa chín vàng, tất cả tạo nên một bức tranh mùa hè đầy màu sắc, âm thanh và hương vị. Hình ảnh cánh diều chao liệng trên bầu trời cao rộng gợi lên sự tự do, khoáng đạt.
- Tâm trạng người tù: Cảm giác ngột ngạt, tù túng khiến người chiến sĩ cảm thấy “chết uất” trong lòng. Sự khao khát tự do trào dâng mãnh liệt, thôi thúc người tù muốn “đạp tan phòng”, phá bỏ xiềng xích để hòa mình vào cuộc sống bên ngoài.
Bài thơ thể hiện sâu sắc niềm yêu cuộc sống, khát vọng tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh khó khăn nhất. Nó cũng cho thấy sức mạnh tinh thần to lớn, ý chí kiên cường của những người con ưu tú của dân tộc.
Giá trị nghệ thuật:
- Thể thơ lục bát: Bài thơ được viết theo thể thơ lục bát truyền thống, tạo nên sự gần gũi, dễ đi vào lòng người.
- Ngôn ngữ: Sử dụng ngôn ngữ giản dị, tự nhiên, giàu hình ảnh và cảm xúc.
- Biện pháp nghệ thuật: Sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, tương phản để làm nổi bật nội dung và cảm xúc của bài thơ. Đặc biệt, phép tương phản giữa cảnh thiên nhiên và cảnh tù ngục có tác dụng lớn trong việc thể hiện tâm trạng giằng xé, khao khát tự do của nhân vật trữ tình.
Tóm lại, “Khi con tu hú” là một bài thơ giàu giá trị nội dung và nghệ thuật, thể hiện sâu sắc tâm hồn, khát vọng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày. Bài thơ là một minh chứng cho sức sống mãnh liệt của tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh vì độc lập, tự do của dân tộc.
