Sự suy giảm tài nguyên sinh vật ở nước ta là một vấn đề cấp bách, thể hiện rõ qua sự suy giảm về diện tích và chất lượng rừng tự nhiên, cũng như sự suy giảm đa dạng sinh học. Điều này đòi hỏi sự quan tâm và hành động khẩn trương để bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá này.
Diện tích và chất lượng rừng tự nhiên đã trải qua những thay đổi đáng kể. Trong khi năm 1943 rừng tự nhiên chiếm toàn bộ diện tích rừng cả nước, với 70% là rừng giàu, thì đến năm 2021, mặc dù tổng diện tích rừng tăng lên, nhưng chất lượng rừng chưa phục hồi lại như trước. Phần lớn rừng tự nhiên hiện nay tập trung ở các vườn quốc gia, khu dự trữ sinh quyển và khu bảo tồn thiên nhiên. Ngược lại, phần lớn diện tích rừng trồng và rừng tái sinh tự nhiên là rừng nghèo, mới phục hồi, chưa đáp ứng được yêu cầu bảo vệ môi trường sinh thái.
Về đa dạng sinh học, tình trạng suy giảm diễn ra nghiêm trọng, thể hiện qua số lượng cá thể của nhiều loài và số lượng loài sinh vật giảm sút rõ rệt. Số lượng loài bị đe dọa tăng lên, thậm chí một số loài có nguy cơ tuyệt chủng. Các nguồn gen quý hiếm đang dần biến mất và rất khó có thể phục hồi. Bên cạnh đó, các hệ sinh thái bị biến đổi do khai thác quá mức và ô nhiễm môi trường.
Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng đáng báo động này?
Một trong những nguyên nhân chính là khai thác quá mức tài nguyên sinh vật. Việc thiếu sự kiểm soát chặt chẽ đã làm suy giảm mạnh mẽ nguồn tài nguyên, đặc biệt là tài nguyên rừng. Tình trạng khai thác gỗ trái phép, săn bắt động vật hoang dã tràn lan đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng.
Chuyển đổi phương thức sử dụng đất cũng là một yếu tố quan trọng. Nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội đã dẫn đến việc chuyển đổi các hệ sinh thái rừng, đặc biệt là rừng tự nhiên, sang các hệ sinh thái thứ sinh khác hoặc các mục đích sử dụng khác. Điều này làm thu hẹp diện tích rừng và gây mất cân bằng sinh thái.
Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, cháy rừng và hậu quả của chiến tranh cũng góp phần làm suy giảm diện tích và chất lượng rừng, biến đổi các hệ sinh thái tự nhiên và suy giảm tính đa dạng sinh học. Chất thải công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt xả ra môi trường đã gây ô nhiễm nguồn nước, đất đai, ảnh hưởng tiêu cực đến các loài sinh vật. Biến đổi khí hậu làm gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt, gây thiệt hại lớn cho rừng và các hệ sinh thái khác.
Ngoài ra, gia tăng dân số, tình trạng di dân và sự phát triển của các ngành kinh tế cũng tạo áp lực lớn lên tài nguyên sinh vật. Nhu cầu và quy mô khai thác tài nguyên ngày càng lớn, trong khi công tác quản lý còn nhiều hạn chế và thiếu đồng bộ. Điều này dẫn đến tình trạng khai thác quá mức, sử dụng lãng phí và gây ô nhiễm môi trường.
Để giải quyết vấn đề này, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả, bao gồm tăng cường công tác quản lý, kiểm soát chặt chẽ hoạt động khai thác tài nguyên, đẩy mạnh công tác bảo tồn, phục hồi rừng, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể bảo vệ được nguồn tài nguyên sinh vật quý giá của đất nước cho các thế hệ tương lai.
