Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng ngời về việc làm chủ bản thân, đặc biệt đối với những người có chức quyền. Người luôn phân chia các mối quan hệ thành ba loại: đối với người, đối với việc và đối với chính mình, trong đó, tự đối diện và kiểm soát bản thân là thử thách lớn nhất.
Làm chủ bản thân khi có quyền lực
Đối với những người có quyền lực, việc làm chủ bản thân trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Họ dễ dàng bị ảnh hưởng bởi những cám dỗ về quyền lực và vật chất. Quyền lực có thể làm lu mờ lý trí, khiến người ta quên đi nguồn gốc của nó và mục đích sử dụng đúng đắn. Không phải ai cũng đủ tỉnh táo để từ bỏ quyền lực khi cần thiết, để đặt lợi ích chung lên trên lợi ích cá nhân. Sự thiếu kiềm chế có thể dẫn đến sa đọa và tha hóa.
Bác Hồ, người đứng đầu Đảng và Nhà nước, đã phải đối mặt với những thử thách lớn lao. Trong thời gian hoạt động bí mật và đặc biệt là trong tù ngục, Bác đã trải qua những khó khăn, gian khổ tột cùng, mất tự do và thiếu thốn vật chất. Tuy nhiên, Bác đã biến những khó khăn đó thành những trải nghiệm quý giá.
Điều khó khăn nhất là tự nhìn nhận và đánh giá bản thân một cách khách quan. Lời khen ngợi thì dễ lọt tai, nhưng lời chê bai thì lại khó chấp nhận. Việc tự nhận ra những khuyết điểm của bản thân lại càng khó khăn hơn.
Sau khi miền Bắc được giải phóng, Bác Hồ trở về Hà Nội. Cuộc sống của Người đã thay đổi, ít nhất là về mặt vật chất. Người được mời ở trong ngôi nhà vốn là nơi ở của Toàn quyền Đông Dương, một dinh thự sang trọng theo lối kiến trúc Pháp.
Tuy nhiên, Bác đã từ chối và nói rằng: “Cái nhà ấy thối lắm”. Bác giải thích rằng: “Nó thối là thối cái mùi thực dân”. Bác đề nghị sử dụng ngôi nhà này làm nơi tiếp khách của Nhà nước, và nó trở thành Phủ Chủ tịch. Còn Bác chọn ở và làm việc tại một ngôi nhà cấp 4 gần bờ ao, vốn là nơi ở của một người thợ điện. Ngôi nhà này được gọi là Nhà 54. Bốn năm sau, Bác đồng ý xây một ngôi nhà sàn nhỏ theo kiểu nhà của đồng bào dân tộc thiểu số ở Việt Bắc. Ngôi nhà sàn được khánh thành vào ngày 17/5/1958.
Ngôi nhà của Bác không có máy điều hòa, giường đơn trải chiếu mộc, không có buồng vệ sinh, không có phòng ăn riêng. Năm 1967, khi Hà Nội bị máy bay Mỹ oanh tạc, Bác phải xuống hầm trú ẩn. Sau đó, một ngôi nhà bê tông cốt thép nửa chìm nửa nổi được xây dựng cho Bác, gọi là Nhà 67.
Cuộc sống giản dị và thanh bạch
Ngày 30/6/1967, Bác trở về Hà Nội sau chuyến công tác nước ngoài và thấy ngôi nhà mới, Bác tỏ ý không vui. Bác đề nghị sử dụng ngôi nhà này làm nơi họp Bộ Chính trị và làm việc với các đồng chí Trung ương. Hơn 2 năm sau, ngày 18/8/1969, Bác được chuyển hẳn xuống Nhà 67 và qua đời ở đó ngày 2/9/1969.
Trong bữa ăn, sau khi về Thủ đô, Bác thường dùng 4 món chính: rau, giá, cá, đậu phụ. Bác ăn đủ chất, thanh đạm, sạch sẽ, tiết kiệm, không muốn bày vẽ thừa thãi. Ngay cả khi ăn tiệc, Bác cũng vậy. Điều này thể hiện đức tính của Bác khi còn làm phục vụ bàn ở Luân Đôn, Bác không vứt thức ăn thừa mà gói lại và đưa cho người vô gia cư.
Về trang phục, Bác thường mặc hai bộ quần áo chính, có khi sờn cổ và tay, nhưng Bác không cho thay. Bác đi dép lốp cao su, khi mòn vẹt đế, Bác gá miếng cao su vào chứ không thay đôi dép khác.
Bác dành dụm tiền lương và tiền nhuận bút để tặng quà cho các cụ già, cháu nhỏ. Năm 1967, Bác rút hết tiền trong sổ tiết kiệm ủng hộ các đội tự vệ Hà Nội mua nước giải khát mùa hè.
Những việc làm của Bác thể hiện một cách tự nhiên, có ý thức rõ ràng về cuộc sống ở một đất nước còn nghèo. Bác đã thực hành đạo cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.
Bác là người làm chủ được bản thân trong mọi hoàn cảnh. Bác biết điểm dừng và sống một cuộc đời thanh bạch, giản dị, cống hiến hết mình cho đất nước và nhân dân. Bác đã thiền giữa cuộc đời, giữa dân gian, để ngộ ra chân lý và hành động vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và giải phóng con người.
