Văn học, từ bao đời nay, không chỉ là tấm gương phản chiếu hiện thực cuộc sống mà còn là ngọn hải đăng soi đường, chỉ lối, giúp con người nhận diện và theo đuổi những giá trị đích thực, vượt qua những cám dỗ, phù phiếm của cuộc sống nhất thời để hướng tới những giá trị bền vững, vĩnh cửu.
Trong dòng chảy văn chương, ta bắt gặp vô vàn những hình tượng nhân vật, những câu chuyện lay động lòng người, khắc họa sâu sắc những giá trị nhân văn cao đẹp. Đó là lòng yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường bất khuất của những người con đất Việt trong các tác phẩm sử thi, anh hùng ca; là tình người ấm áp, sự cảm thông sâu sắc đối với những mảnh đời bất hạnh trong các tác phẩm hiện thực; là khát vọng tự do, công bằng, hạnh phúc của con người trong các tác phẩm lãng mạn.
Những giá trị này không phải là những thứ hào nhoáng, dễ thấy, dễ mất mà là những phẩm chất tốt đẹp ẩn sâu trong tâm hồn con người, được vun đắp qua thời gian và thử thách. Văn học giúp chúng ta nhận ra và trân trọng những giá trị đó, đồng thời phê phán những thói hư tật xấu, những điều giả dối, tầm thường đang len lỏi trong xã hội.
Văn học không chỉ dừng lại ở việc phản ánh hiện thực mà còn có khả năng kiến tạo, định hướng giá trị. Bằng sức mạnh của ngôn từ, hình ảnh, âm thanh, văn học khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc mãnh liệt, những suy tư sâu sắc về cuộc đời, về con người, về những điều tốt đẹp cần hướng tới.
Những tác phẩm văn học chân chính có khả năng lay động trái tim, làm thay đổi nhận thức, hành vi của con người. Chúng ta có thể học được lòng dũng cảm, sự hy sinh từ những người anh hùng trong các tác phẩm lịch sử; học được sự vị tha, lòng trắc ẩn từ những nhân vật nghèo khổ, bất hạnh trong các tác phẩm hiện thực; học được cách yêu thương, trân trọng cuộc sống từ những bài thơ, câu chuyện giản dị, đời thường.
Vượt lên trên những giá trị nhất thời, văn học hướng con người đến những giá trị bền vững, vĩnh cửu như chân, thiện, mỹ. Chân là sự thật, là lẽ phải, là sự trung thực trong cách nhìn nhận và đánh giá cuộc sống. Thiện là lòng nhân ái, sự vị tha, sự đồng cảm với những người xung quanh. Mỹ là cái đẹp, là sự hài hòa, là sự hoàn thiện trong tâm hồn và hành động.
Tuy nhiên, cần nhìn nhận một cách khách quan rằng, ranh giới giữa giá trị nhất thời và giá trị bền vững không phải lúc nào cũng rõ ràng. Những gì được coi là giá trị bền vững ở thời đại này có thể bị thách thức hoặc thay đổi ở thời đại khác. Văn học, với vai trò là một tấm gương phản chiếu xã hội, cũng phải không ngừng đổi mới, sáng tạo để đáp ứng những yêu cầu mới của cuộc sống.
Điều quan trọng là chúng ta cần có một cái nhìn đa chiều, một tư duy phản biện để có thể chọn lọc, tiếp thu những giá trị tốt đẹp từ văn học, đồng thời phê phán những điều lạc hậu, sai trái. Văn học không phải là một thứ giáo điều cứng nhắc mà là một nguồn cảm hứng vô tận, giúp chúng ta tự do khám phá, sáng tạo và hoàn thiện bản thân.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi mà những giá trị vật chất đang ngày càng được đề cao, khi mà con người đang dần đánh mất đi những kết nối tinh thần, vai trò của văn học càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Văn học giúp chúng ta tìm lại bản ngã, tìm lại những giá trị đích thực của cuộc sống, giúp chúng ta sống một cuộc đời ý nghĩa và hạnh phúc hơn.
