Thuốc thử Lugol là một dung dịch iốt (I₂) và kali iođua (KI) trong nước, được sử dụng rộng rãi trong các thí nghiệm sinh học và hóa học để phát hiện sự có mặt của tinh bột. Phản ứng giữa thuốc thử Lugol và tinh bột tạo ra một phức chất có màu xanh đen đặc trưng, đây là một phương pháp đơn giản và hiệu quả để nhận biết tinh bột trong các mẫu khác nhau.
Khi nhỏ thuốc thử Lugol vào dịch chiết từ củ khoai tây, một hiện tượng dễ dàng quan sát được là sự thay đổi màu sắc của dịch chiết. Điều này xảy ra do trong củ khoai tây chứa một lượng lớn tinh bột. Iốt trong thuốc thử Lugol sẽ tương tác với các phân tử tinh bột, tạo thành một phức hợp có màu xanh đen.
Phản ứng này là do cấu trúc xoắn của phân tử amylose (một thành phần của tinh bột) tạo thành một không gian bên trong, cho phép các phân tử iốt (I₂) lọt vào và tạo thành một phức hợp màu.
Sự thay đổi màu sắc này là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự hiện diện của tinh bột trong mẫu kiểm tra.
Phản ứng màu giữa thuốc thử Lugol và tinh bột không chỉ giới hạn ở khoai tây. Nó còn được sử dụng để kiểm tra sự có mặt của tinh bột trong nhiều loại thực phẩm và mẫu vật khác, bao gồm:
- Các loại củ và hạt: Khoai lang, gạo, ngô, sắn,…
- Các sản phẩm chế biến: Bột mì, bánh mì, bún, miến,…
- Các mẫu thực vật: Lá cây, thân cây,…
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng phản ứng này chỉ đặc hiệu với tinh bột và không phản ứng với các loại carbohydrate khác như đường đơn (glucose, fructose) hoặc đường đôi (sucrose).
Trong y học, thuốc thử Lugol còn được sử dụng để nhuộm tế bào và mô trong các xét nghiệm chẩn đoán. Nó cũng được sử dụng để khử trùng nước uống trong trường hợp khẩn cấp, mặc dù cần phải sử dụng cẩn thận để tránh ngộ độc iốt.
Tóm lại, thuốc thử Lugol là một công cụ hữu ích và linh hoạt trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ giáo dục, nghiên cứu khoa học đến y học và công nghiệp thực phẩm. Khả năng tạo ra phản ứng màu đặc trưng với tinh bột giúp nó trở thành một phương pháp đơn giản và hiệu quả để phát hiện và định lượng tinh bột trong các mẫu khác nhau.
