Jacques Vergès, một trong những luật sư gây tranh cãi nhất thế kỷ 20, nổi tiếng với việc bào chữa cho những tên tội phạm khét tiếng, từ khủng bố đến tội phạm diệt chủng. Ông biện hộ cho cả yếu nhân Đức Quốc xã và Khmer Đỏ, khiến truyền thông gán cho biệt danh “Người bào chữa của Quỷ.” Vergès tự nhận mình là “Kẻ khốn nạn xuất sắc” và còn tham gia diễn kịch, coi hệ thống tư pháp Pháp như một sân khấu.
Vergès tham gia chương trình truyền hình Sau khi trời tối và là nhân vật chính trong nhiều phim tài liệu. Về cuối đời, ông còn diễn kịch, tin rằng hệ thống tư pháp Pháp cũng giống như một sân khấu.
Gốc gác Việt Nam và tuổi thơ định hình
Sinh năm 1925 tại Thái Lan, Jacques Vergès có cha là nhà ngoại giao người Pháp và mẹ là giáo viên người Việt. Do luật pháp thời đó không chấp nhận hôn nhân đa chủng tộc, cha ông phải từ bỏ sự nghiệp ngoại giao. Ông lớn lên ở La Réunion, nơi thực dân Pháp từng lưu đày vua Thành Thái và Duy Tân.
Mẹ mất khi ông mới ba tuổi, nhưng Vergès thừa hưởng từ bà tinh thần chống thực dân mạnh mẽ. Ông căm ghét việc người da màu phải nhường đường cho người da trắng. Những kỷ vật còn lại từ mẹ là chiếc khăn vấn đầu và đồ trang sức của bà. Dù đi nhiều nơi trên thế giới, ông chưa từng đến Việt Nam. Nhiều nhà bình luận cho rằng gốc gác lai và tuổi thơ phức tạp đã định hình tính cách và sự nghiệp sau này của Vergès.
Dấn thân vào chính trị và luật pháp
Được cha khuyến khích, Vergès trở lại châu Âu và gia nhập đảng Cộng sản Pháp năm 1945. Sau Thế chiến thứ hai, ông học luật tại Đại học Tổng hợp Paris và trở thành Chủ tịch Hội sinh viên thuộc địa năm 1949. Tại đây, ông đã gặp gỡ và kết bạn với Pol Pot.
Những vụ án làm nên tên tuổi Trong Những Năm 20 Của Thế Kỷ 20
Vergès nổi tiếng với những vụ án phức tạp. Năm 1957, ông bào chữa cho Mặt trận Giải phóng Dân tộc Algeria (FLN) trong cuộc chiến chống thực dân và bị đình chỉ hành nghề tại Đoàn luật sư Paris.
Bà Djamila Bouhired, thành viên FLN, đã đánh bom một quán café ở Algeria và bị bắt, tra tấn, đối diện án tử hình. Vergès đã yêu bà và sau này kết hôn vào năm 1963. Sau khi Algeria giành độc lập, ông nhập quốc tịch và giữ chức vụ quan trọng trong Bộ Ngoại giao.
Năm 1965, ông đến Israel để bào chữa cho Mahmud Hijazi, một người Palestine bị cáo buộc khủng bố. Tuy nhiên, Bộ trưởng Tư pháp Israel cấm luật sư nước ngoài bào chữa. Dù vậy, những nỗ lực của Vergès đã tác động đến bản án, và Hijazi được trả tự do năm 1971.
Một vụ án nổi tiếng khác là vụ xử Klaus Barbie năm 1987, thành viên Đức Quốc xã với biệt danh “Đồ tể Lyon”. Vergès nhấn mạnh vào “tính người” của Barbie, cho rằng Barbie chỉ là một quân nhân trong quân đội chiếm đóng. Ông so sánh Barbie với quân nhân Pháp ở Algeria, quân nhân Mỹ ở Việt Nam, hay quân nhân Nga ở Kabul.
Năm 1999, Vergès đại diện cho Chính phủ Tô-gô kiện tổ chức Ân xá Quốc tế. Năm 2003, ông đề nghị bào chữa cho Saddam Hussein nhưng bị gia đình ông từ chối.
Tháng 4/2008, Vergès bào chữa cho Khieu Samphan, lãnh đạo Khmer Đỏ, bị kết tội diệt chủng. Vergès cho rằng Samphan chỉ là người đứng đầu chính thể và không trực tiếp chịu trách nhiệm cho các vụ thảm sát.
Vergès từng nói rằng ông nên bào chữa cho cả Hitler và George W. Bush (nếu Bush nhận tội). Ông quan tâm đến lịch sử và tin rằng việc bào chữa cho tội phạm chống lại loài người là để tránh lặp lại lịch sử.
Vergès qua đời năm 2013, thọ 88 tuổi. Ông được nhớ đến như một người có cuộc đời và sự nghiệp gắn liền với những mâu thuẫn lớn nhất của thế kỷ 20. “Trong trái tim kẻ tội phạm gớm ghiếc nhất có một khu vườn bí mật. Và trái tim của người trung thực nhất cũng có thể là cái ổ của những loài rắn độc”, ông từng nói.
