Câu thơ “Hoa Thường Hay Héo Cỏ Thường Tươi” gợi nhắc đến sự hữu hạn và vô hạn, cái thoáng chốc và vĩnh hằng. Trong thơ Lê Thành Nghị, hình ảnh cỏ hiện lên như một biểu tượng của sức sống mãnh liệt, sự kiên cường và vẻ đẹp giản dị, vượt qua mọi khắc nghiệt của thời gian.
Cỏ tắm mình trong ánh nắng mặt trời, rung rinh trong gió, ngậm sương đêm. Cỏ không hề biết đau, dù cho những bước chân vô tình dẫm lên. Cỏ trải qua bốn mùa, hiên ngang đối mặt với giông bão. Cỏ tạo nên một điệp khúc tâm trạng, vang vọng trong sự đổi thay của vạn vật và tình người.
Có những câu thơ dù thiêu cũng không thể cháy
Như thể lửa càng to, thảm cỏ mọc càng dầy
(Thi sĩ)
Không gian “cỏ” trong thơ Lê Thành Nghị tràn ngập những cung bậc cảm xúc, từ cái thường biến đến cái thường hằng. Dù ở góc nhìn nào, tâm hồn nhà thơ đều hướng về cỏ, cảm nhận được sức sống tiềm tàng của loài cây nhỏ bé, sự bất tử trong dòng chảy thời gian, khơi gợi những suy tư sâu sắc trong lòng người đọc.
Bìa tập thơ Mưa trong thành phố của Lê Thành Nghị, hình ảnh cỏ xanh mướt tượng trưng cho sức sống bền bỉ và tươi mới
Lời thề “Thuở nằm chơi trên cỏ” đến “Giờ sắp nằm dưới cỏ” thể hiện sự day dứt khôn nguôi. Sự không thành trong việc “đánh cắp của thượng đế một ngôi sao” tặng người con gái, thể hiện sự ăn năn, dằn vặt mãi không thôi. Bởi cỏ đã ám ảnh nhà thơ từ thuở ấu thơ, là sợi dây kết nối ông với mẹ:
Lá rụng ngày đi như cuốn gió
Dế kêu tê dại cỏ trong vườn
Ai về tát cạn ao phiền muộn
Để mẹ thôi buồn, thôi ngóng trông
“Cỏ” trở thành ký ức, theo nhà thơ đi khắp mọi miền đất nước, vượt qua biên giới, tiếp thêm sức mạnh cho ông trên mỗi chặng đường, ở mỗi nơi dừng chân.
Em từ thuở với đá ngầm ở lại
Giấu nỗi buồn trong suốt chảy trăm năm
(Trong suốt sông Kỳ Cùng)
Bờ muốn anh hóa cỏ tím chờ sông
Mà quên không buộc gió!
(Dự định)
Cỏ nhắc nhở về quy luật của cuộc sống, về sự giác ngộ khi ta tìm thấy cách tồn tại trong đó. Ngẫm về mẹ là một sự giác ngộ:
Sớm muộn rồi ai cũng sẽ trở về với mẹ
Cho dù mẹ ta ra đi khi còn rất trẻ
Người mang theo những mùa tóc xanh vào biếc cỏ
…
Thôi kệ những thành bại, sang hèn, buồn vui, sướng khổ
Ta sẽ bay như mẹ giữa mây cao!
(Mẹ trên cao)
Sự giác ngộ ấy xua tan đi sự uỷ mị, đớn hèn, bởi vì:
Vui thì hát mà buồn cũng hát
Khi bờ sông cỏ tím đã vào thu
(Bờ sông tiếng dế)
Trên cây bàng mùa thu:
Những chiếc lá mùa thu sẽ viết
Sẽ đọc thầm trong cỏ suốt mùa thu
(Ký ức mùa thu Hà Nội)
Dọc dòng suối ban mai:
Cỏ bên bờ mơ mộng mọc lên
Hoa thơm ngát hình như vì nước chảy
(Nhớ suối tận nguồn)
Ta về làm đất chờ hạt xuống
Hóa những cánh diều bay trăn
(Mùa thu đến rồi đi)
Những câu thơ này đưa người đọc đắm mình vào bản hòa tấu của cuộc đời, lắng nghe âm thanh của thiên nhiên dẫn dắt tâm hồn lên nốt cao nhất, xuống cung bậc trầm trong nhịp điệu không gian và thời gian.
Ai xui mặt trời xuống vội
Trai gái đưa nhau về miền cỏ dại
(Nắng của ngày đã mất)
Nhà thơ cảnh báo:
Đừng ghen thầm với cỏ
Em xanh được mấy mùa?
(Trong cỏ)
Sự hữu hạn của đời người trong vô hạn của tạo hóa khiến ta cảm thấy nhỏ bé. Nhưng, cỏ nhắc nhở:
Vô hạn những triền sông, ngút ngát những chân đê
Một nền xanh dưới chân mây… là cỏ
Em nhớ không dưới nền xanh lặng đó
Nhân loại ngủ im lìm
(Trong cỏ)
Nhà thơ giúp ta nhận thức cái đẹp, cái nhịp điệu luân chuyển không ngừng trong mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên.
Bờ cỏ mực mùa thu gom hết tím
Cát không tin, cát vẫn lặng yên chờ
(Cát vẫn lặng yên chờ)
“Cỏ” trong thơ Lê Thành Nghị là hình tượng để nhận biết cái hay, cái đẹp. Từ “nhịp điệu cỏ” biến tấu sang nhịp điệu hoa, lá, gió, trăng, tạo nên những âm thanh gọi màu sắc:
Cây ngày mai sẽ xanh kín lá
Thảm cỏ nhung lộng lẫy nắng bên đường
(Matxcơva, mùa tuyết tan)
Trong “điệp khúc cỏ”, sự “xuống” của mưa, của lá, của mùa, làm tăng độ ngân nga của nhịp:
Trời đang xanh, nắng đang trưa
Bỗng dưng xuống một cơn mưa rửa đền
(Về Phong Châu)
Từ “xuống” tạo nên một nhịp điệu, nhấn mạnh tiết tấu câu thơ thêm chắc và có độ rung.
Sau cơn mưa hoa sữa xuống bên đường
Hoa thả xuống một ngày thăm thẳm nắng
Người đi đâu để thềm hun hút vắng
Nắng đi đâu còn lại một hồ sương
(Chiều Hồ Tây)
Vẻ đẹp dịu dàng, thuần khiết của cảnh và người, đặc biệt là câu kết, đọng lại trong lòng người đọc.
Đọc thơ Lê Thành Nghị, ta nhận ra “điệp khúc cỏ” như một hình tượng, như đang kiếm tìm “cái vô hạn”, vừa khiêm nhường vừa kiên cường giữa mông mênh trời đất.
