A. Hoạt Động Cơ Bản: Cảm Nhận Mùa Thu Quê Hương
Bài 27b trong chương trình Tiếng Việt 5 VNEN đưa chúng ta đến với những cảm xúc và hình ảnh đẹp đẽ của đất nước trong mùa thu.
- Quan sát tranh và trả lời câu hỏi (trang 99 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2):
Bức tranh gợi lên khung cảnh thanh bình, trù phú của làng quê Việt Nam, với những mái nhà tranh ẩn mình dưới bóng cây xanh, những cánh đồng lúa chín vàng trải dài, và dòng sông uốn lượn hiền hòa. Hình ảnh con người lao động hăng say cùng những đàn trâu thung thăng gặm cỏ càng làm tăng thêm vẻ đẹp yên ả và nên thơ của bức tranh quê hương.
- (Trang 99 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) Tranh vẽ những gì?
- (Trang 99 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) Những cảnh trong tranh thuộc vùng miền nào của đất nước?
Trả lời:
Bức tranh thể hiện một bức tranh tổng quan về cuộc sống và cảnh vật ở Việt Nam, bao gồm:
- Nhà cửa, ruộng vườn, đồi núi, sông hồ, tàu thuyền.
- Cuộc sống sinh hoạt của con người và các loài động vật quen thuộc như trâu, voi.
Những cảnh trong tranh đại diện cho nhiều vùng miền khác nhau của đất nước, từ vùng trời, vùng biển đến vùng đồi núi, cao nguyên và đồng bằng.
2-3-4. Đọc, giải nghĩa và luyện đọc (Trang 100 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2)
- Thảo luận, trả lời câu hỏi (Trang 100 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2):
- (Trang 100 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) (1) Những ngày thu đẹp và buồn được tả trong khổ thơ nào?
- (Trang 100 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) (2) Nêu một hình ảnh đẹp và vui về mùa thu mới trong khổ thơ thứ ba?
Trả lời:
(1) Những ngày thu vừa đẹp, vừa mang chút buồn man mác được thể hiện rõ nét trong khổ thơ thứ nhất và thứ hai:
- Gió heo may se lạnh, mang hương cốm mới đặc trưng của mùa thu.
- Thời tiết chuyển mình với cái lạnh chớm đông.
- Cảnh vật và phố phường gợi cảm giác xao xác, với lá vàng rơi đầy thềm nắng.
- Hình ảnh “người ra đi đầu không ngoảnh lại” gợi sự chia ly và những tâm trạng khó tả.
(2) Khổ thơ thứ ba mở ra một không gian thu mới mẻ, tràn đầy sức sống:
- Hình ảnh “trời thu trong biếc” gợi cảm giác trong lành, thanh khiết.
- Rừng tre phấp phới trong gió thu tạo nên một khung cảnh vừa nên thơ, vừa hùng vĩ, kết hợp với “tiếng nói cười thiết tha” mang đến cảm giác vui tươi, phấn khởi.
(Trang 100 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) (3) Nêu một, hai từ ngữ, hình ảnh / câu thơ nói lên lòng tự hào về đất nước tự do, về truyền thống bất khuất của dân tộc trong khổ thơ thứ tư và thứ năm.
Trả lời:
Khổ thơ thứ tư và thứ năm tràn ngập niềm tự hào về một đất nước tự do và truyền thống bất khuất của dân tộc:
- Lòng tự hào về đất nước tự do được thể hiện qua những câu thơ khẳng định chủ quyền: “Trời xanh đây là của chúng ta”, “Núi rừng đây là của chúng ta”.
- Những hình ảnh “cánh đồng thơm mát”, “những ngả đường bát ngát”, “những dòng sông đỏ nặng phù sa” gợi lên sự giàu có, trù phú của đất nước.
- Lòng tự hào về truyền thống bất khuất của dân tộc được thể hiện qua câu thơ “Nước của những người chưa bao giờ khuất” và hình ảnh “Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất/Những buổi ngày xưa vọng nói về”, gợi nhớ về lịch sử hào hùng và tinh thần kiên cường của cha ông.
(Trang 100 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) 6. Chọn đọc một khổ thơ em thích và nói cho bạn biết vì sao em thích khổ thơ đó?
Trả lời:
Ví dụ: Em đặc biệt yêu thích khổ thơ thứ hai:
“Sáng sớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”
Khổ thơ này đã khắc họa một cách tinh tế và đầy cảm xúc về mùa thu Hà Nội năm 1946. Em cảm nhận được cái se lạnh của buổi sớm mùa thu, cái xao xác của phố phường khi những cơn gió heo may thổi qua, và đặc biệt là ý chí quyết tâm của người chiến sĩ lên đường bảo vệ Tổ quốc.
B. Hoạt Động Thực Hành: Luyện Tập Miêu Tả và Kể Chuyện
(Trang 100 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) 1. Đọc bài văn sau đây và trả lời câu hỏi:
a. Cây chuối trong bài văn trên được tả theo trình tự nào? Em có thể tả cây cối theo trình tự khác nào?
b. Cây chuối đã được tả theo cảm nhận của giác quan nào? Em còn có thể quan sát cây cối bằng những giác quan nào khác?
c. Tìm các hình ảnh so sánh, nhân hóa được tác giả sử dụng đế tả cây chuối.
Trả lời:
a. Cây chuối được miêu tả theo trình tự phát triển từ cây chuối con đến cây chuối mẹ. Ngoài ra, có thể tả theo trình tự từ bao quát đến chi tiết (tả toàn cây rồi đến từng bộ phận).
b. Cây chuối chủ yếu được tả qua thị giác. Có thể quan sát và miêu tả bằng xúc giác (sờ vào thân cây), khứu giác (mùi quả chuối chín), vị giác (vị ngọt của quả).
c. Các hình ảnh so sánh và nhân hóa:
- So sánh: “Tàu lá nhỏ xanh lơ, dài như lưỡi mác”; “Các tàu lá ngả ra… như những cái quạt lớn”; “Cái hoa thập thò, hoe hoe đỏ như một mầm lửa non”.
- Nhân hóa: “Nó đã là cây chuối to đĩnh đạc”; “Chưa được bao lâu, nó đã nhanh chóng thành mẹ”; “Cây chuối mẹ khẽ khàng ngả hoa…”.
(Trang 101 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) 2. Viết một đoạn văn ngắn tả một bộ phận của cây (lá hoặc hoa, quả, rễ, thân)
Trả lời:
Đoạn văn mẫu:
Những cánh hoa phượng rực rỡ như những đốm lửa nhỏ, thắp sáng cả một góc trời. Mỗi cánh hoa mang một vẻ đẹp riêng, có cánh đỏ thắm như nhung, có cánh lại điểm xuyết thêm chút trắng tinh khôi. Những nhụy hoa vươn mình khoe sắc, điểm tô thêm vẻ quyến rũ cho loài hoa báo hiệu mùa hè đến.
(Trang 101 Ngữ Văn 5 VNEN tập 2) 3. Kể cho các bạn nghe một kỉ niệm về thầy (cô) giáo của em, qua đó thể hiện lòng biết ơn của em với thầy cô.
Trả lời:
(Học sinh tự kể lại kỷ niệm của bản thân về thầy cô giáo, thể hiện lòng biết ơn và kính trọng).
